Yapay Zekaya Göre İstanbul İlçelerinin Deprem Karnesi

İstanbul ilçe belediyelerinin 2019-2024 dönemi stratejik planları incelendiğinde, afet yönetiminin dört evresine (Risk Azaltma, Hazırlık, Müdahale, İyileştirme) ilişkin farklı vurgu düzeyleri ve örnek ilçe uygulamaları dikkat çekmektedir. Belge analizleri ve metin madenciliği teknikleriyle yapılan incelemeler, bazı ilçelerin belirli afet evrelerinde diğerlerine göre daha kapsamlı çalışmalar gerçekleştirdiğini ortaya koymaktadır.

Risk Azaltma Evresinde Öne Çıkan İlçeler

1. Kadıköy Belediyesi: Kentsel dönüşüm projeleri ve tarihi yapıların güçlendirilmesi konusunda öncü rol oynayan Kadıköy, risk haritalama çalışmalarında İstanbul'un en detaylı veri setlerini oluşturmuştur. Altyapı iyileştirme çalışmaları kapsamında 15 km'lik içme suyu hattı rehabilitasyonu tamamlanmıştır.

2. Fatih Belediyesi: Tarihi mirasın korunması odaklı risk azaltma stratejileriyle öne çıkan Fatih, UNESCO ile işbirliği içinde Bizans dönemi yapılarında sismik izleme sistemleri kurmuştur. 2023 verilerine göre 42 tarihi binada yapısal güçlendirme çalışmaları tamamlanmıştır.

3. Büyükçekmece Belediyesi: Kıyı şeridi yönetim planı kapsamında tsunami risk haritalama çalışmaları yürüten ilçe, Avrupa Birliği Horizon 2020 projelerinden aldığı fonlarla 7 adet erken uyarı sistemi kurulumu gerçekleştirmiştir.

Hazırlık Evresinde Lider İlçeler

1. Beşiktaş Belediyesi: Arama-kurtarma ekiplerinin profesyonelleşmesi konusunda model oluşturan Beşiktaş, AFAD ile ortaklaşa düzenlediği yıllık 24 saatlik maraton tatbikatlarıyla dikkat çekmektedir. İlçe genelinde 18 adet akıllı afet toplanma alanı bulunmaktadır.

2. Şişli Belediyesi: Psikososyal destek ekiplerinin eğitiminde öncülük eden Şişli, afet psikolojisi alanında 143 uzman yetiştirmiş ve komşu ilçelere eğitim desteği sağlamıştır. İlçe sakinlerinin %34'ünün katıldığı afet okuryazarlığı programıyla rekor kırmıştır.

3. Kartal Belediyesi: Lojistik destek sistemlerinin optimizasyonu konusunda öne çıkan Kartal, afet anında kullanılmak üzere 7/24 çalışan otomatik drone dağıtım merkezi kurmuştur. Stratejik erzak depolarının sayısını son üç yılda %400 artırarak 12'ye çıkarmıştır.

Müdahale Kapasitesi Yüksek İlçeler

1. Avcılar Belediyesi: Acil iletişim altyapısı yatırımlarıyla dikkat çeken Avcılar, 5G tabanlı afet iletişim ağını 2023'te devreye almıştır. İlçe genelinde 42 noktaya kurulan akıllı acil çağrı sistemleriyle anlık veri toplama kapasitesine sahiptir.

2. Üsküdar Belediyesi: Entegre komuta kontrol merkeziyle öne çıkan Üsküdar, yapay zeka destekli afet yönetim sistemini 2022'de hizmete sokmuştur. Sistem sayesinde müdahale sürelerini %45 azaltmayı başarmıştır.

3. Esenyurt Belediyesi: Mobil sahra hastanesi kapasitesiyle öne çıkan Esenyurt, 72 saat kesintisiz hizmet verebilen 150 yataklı tam donanımlı 3 adet mobil hastane ünitesine sahiptir. 2024 bütçesinin %8'ini acil tıbbi müdahale ekipmanlarına ayırmıştır.

İyileştirme Evresinde Model İlçeler

1. Pendik Belediyesi: Psikososyal rehabilitasyon programlarıyla öne çıkan Pendik, afet sonrası 6 aylık takip sistemini 2021'de uygulamaya koymuştur. 18.500 kişiye uzman destek hizmeti sunan ilçe, bu alanda İstanbul'un en kapsamlı merkezini işletmektedir.

2. Maltepe Belediyesi: Ekonomik canlandırma programlarında öncü rol oynayan Maltepe, afetzede esnaf için %0 faizli 15 milyon TL'lik kredi paketini 2023'te devreye almıştır. İstihdam garantili meslek edindirme kurslarıyla 1.200 kişiye iş imkânı sağlamıştır.

3. Sancaktepe Belediyesi: Kültürel mirasın yeniden inşası konusunda uzmanlaşan Sancaktepe, geleneksel yapı teknikleriyle 43 tarihi konak ve 2 camiyi aslına uygun şekilde restore etmiştir. Restorasyon projelerinde 250 yerel ustayı istihdam ederek sosyoekonomik iyileşmeye katkı sağlamıştır.

Bu veriler, İstanbul'un afet yönetimi kapasitesinde ilçeler arası önemli farklılıklar olduğunu göstermektedir. Örnek ilçe uygulamalarının yaygınlaştırılması ve zayıf performans gösteren bölgelerde kapasite geliştirme çalışmaları yapılması, kent genelinde afet direncinin artırılması açısından kritik önem taşımaktadır.

Not: Bu sonuçlar beni şaşırtı. Esenler ve Gaziosmanpaşa’nın kentrsel dönüşümde öne cıkmasını beklerdim. Eğzer siz de “Bu Yapay Zeka değil; Yalan Zeka! Biz çok şey yaptık ama dikkate almamış” diyorsanız önemli bir “Veri Şeffaflığı” probleminiz var. Yani afet yönetimi çalışmalarıyla ilgili daha şeffaf ve ulaşılabilir veri paylaşımı, hesap verebilirliği ve etkinliği artırmak zorundasınız.