Hurda diye almadık, Çin’in en büyük uçak gemisi oldu

30 Ağustos’a girmek üzere olduğumuz günlerde Boğaz’a demirleyen TCG Anadolu gemisi hepimizin iftihar vesilesi. Neden uçak gemimiz yok sorusuysa hepimizin içindeki ukdedir. Aslında zamanındaki siyasetçilerimizin basireti tutulmasa şu an Çin’in en büyük uçak gemisi kabul edilen Liaoning TSK’nın envanterinde bulunacaktı.

Buyurun bu tuhaf öyküye yakından bakalım.

Çin’in en büyük uçak gemisi Liaoning

20 Milyon Dolar bulamadık

2000’li yılların başında Türkiye ve Çin arasında tuhaf bir uçak gemisi krizi bulunuyordu. Aslında Varyag olarak bilinen ve Sovyetlerden kalma savaş gemisinin haklarını elinde bulunduran İngiliz ve ABD’li iş adamları bu devasa yapıyı önce Türklere satmak için girişimde bulundu.

Varyag gemisi

O dönem için 20 Milyon Dolar gibi komik denilebilecek bir rakam talep edilmiş; ancak DSP’nin başını çektiği hükümet; sol çevrenin “Hurda satın alıyorsunuz!” tepkisi karşısında geri adım atmıştı.

Gemiye bu kez uzak doğudan bir talip olarak Çin çıkmış ve gemiyi satın almıştı. Çin bu gemiyi Türkiye’ye teklif edilen aynı fiyattan, yani sadece 20 Milyon Dolara satın almıştı.

Rusların Viking atası olarak kabul edilen Varyaglar ismini alan bu geminin inşası 1988 yılında bitmiş denize 1990’da indirilerek Ukrayna’ya teslim edilmişti. Başka bir deyişle hepi topu 10 yıllık bir gemi için “Hurda!” dedikoduları nasıl çıktığı ciddi bir soru işaretidir.

Turist gemisi mi, savaş gemisi mi?

Gemi Çinlilerce satın alınmıştı.

Oysa ortada ciddi bir sorun vardı ki Varyag bir savaş gemisiydi.

Boğazdan savaş gemilerinin geçişi yalnızca Türk hükümetine bağlıydı. Hükümet ise Çin’in girişimlerinden sonra nasıl bir hata yaptığını anlayacaktı.

Türkiye’nin hurda diye satın almadığı geminin değeri Milyar Dolarlarla ölçülüyordu. Ecevit hükümeti böylesi büyük bir hatayı kamuoyuna unutturmak adına Çin’e sert bir tepki koyuyor ve Doğu Türkistan’daki katliamları gerekçe göstererek bu geminin boğazdan geçemeyeceğini ilan ediyordu.

Çinli yetkililer aslında gemiyi satın aldıktan sonra radarlarını ve silahlarını sökmüştü. Amaçları turist gemisi göstererek Boğazlardan geçirmekti.

Türkiye ile Çin arasında kayda değer bir gerilim olmamasından dolayı herhangi bir sorun beklemiyorlardı. Belki ABD’nin dahli olursa bir kriz çıkabilirdi; ama Çin-ABD o dönemde normalleşme adımları atması dolayısıyla böyle bir sorun da beklenmiyordu.

Türk hükümetinin birden bire çıkıp “Bu gemiyi geçirmeyeceğiz!” açıklaması Çin’de adeta deprem etkisi yaratmıştı.

Bu çıkış sonrası iki ülke yetkilileri masaya oturdu. Türkiye’nin 20 Milyon Dolar verip satın almadığı geminin yalnızca Boğazlardan geçişi için Çin Devleti, Türkiye’ye 1 Milyar Dolar teminat verdi.

Bununla da yetinmedi, o yıl Türkiye’ye 2 Milyon Çinli turistin geleceğini taahhüt etti.

Son olarak Çin kimsenin inanmadığı bir söz verdi: Çin’e gidecek Varyag gemisi asla savaş gemisi olmayacak ve Doğu Türkistan’a karşı kullanılmayacaktı.

Coğrafi olarak Varyag’ın Türkistan’a karşı kullanılması zaten söz konusu değildi; ama savaş gemisi olmayacağına dair Çinlilerin yazılı olarak verdikleri söz kuyruklu bir yalandan ibaretti.

Varyag’tan Liaoning’e geminin dönüşümü

Nihayet Çin, Türkiye’nin çıkardığı krizleri aşmış ve Varyag’ı ülkesine getirmeyi başarmıştı.

Çin yaklaşık 10 yıl boyunca Türkiye’ye verdiği sözü tutmuştu.

Lakin 2011 yılından itibaren Çin,  ABD’nin bölgesine yoğun biçimde savaş uçağı göndermeye başlamışına karşı bir hamle olarak limanda beklettiği Varyag’ı Savunma Bakanlığı tersanesine alarak hummalı bir çalışmaya başladı.

2021 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Devleti tüm dünyaya Liaoning Zırhlı ve modernize uçak gemisini tanıttı. Liaoning elbette Varyag gemisinin ta kendisiydi. SSCB dahi Ukrayna’ya bitmiş olarak teslim ettiğinde yalnızca %67’si tamamlanmış bir yapıydı.

Liaoning artık Çin’in ABD karşısında okyanuslarda en büyük savunma gücü olarak tüm ihtişamı ile dümen kırıyordu.

Liaoning’in şu an tamamlanmış haliyle yaklaşık değeri 13 Milyar Dolar civarında bulunmaktadır.

Şu anda Asya’da ABD uçaklarına kök söktüren J-15 savaş uçakları Liaoning üzerinden kalkış gerçekleştirmektedirler.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti şu anda İspanya ile ileride bir uçak gemisi yapımı için istikşafi görüşmeler gerçekleştiriyor. TCG Anadolu’nun F-35 krizi sonrası yaşadığı zorluklar ve İspanya ile yapılan görüşmeler ile alay eden birçok köşe yazarının 2000’li yılların başında Varyag için “Hurda! Sakın satın almayın.” Diye köşelerinde ortalığı yıkan kişiler olduğunu gözden kaçırmamak gerekir.