Orman Yangınlarının Yağış Oluşumunu Tetikleme Potansiyeli
Orman Yangınlarının Yağış Oluşumunu Tetikleme Potansiyeli: Pyrocumulonimbus (PyroCb) Bulutları
Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu
Meteoroloji Mühendisi ve Afet Yönetimi Uzmanı
Next Sosyal’de Conflict aldı bir kullanıcının aktardığına göre “Prof. Dr. Erhan Afyoncu, Osmanlı döneminde meydana gelen orman yangınlarına baktığımızda sebeplerinin günümüzden pek farklı olmadığı görülür. Yangınlar, ormanlara yakın oturan halk tarafından ihmal, dikkatsizlik veya kasten çıkarılmıştı. Tarla açıp arazi kazanmak veya hayvan otlatacak yer bulmak için ormanların yakılmasına da sık rastlanırdı. İlginç bir yangın sebebi de yangının yağmura yol açacağı inanışıyla ormanların yakılmasıdır."
Gelin orman yangınlarının yağmurla ilişkisine kısaca bir bakalım:
Yangınların Yarattığı Özel Bulutlar
Orman yangınları deyince aklımıza genellikle korkutucu alevler, yoğun duman ve kül gelir. Ancak büyük orman yangınlarının gökyüzünde yarattığı etkiler, şaşırtıcı ve biraz da korkutucu başka bir doğa olayına dönüşebiliyor: Yangının kendi oluşturduğu yağmurlar!
Bir yangın o kadar yoğun ve sıcak olabilir ki, çevresindeki havayı hızla ısıtır. İşte bu süper ısınmış hava, devasa bir sıcak hava balonu gibi hızla göğe yükselir. Bu yükselen hava, beraberinde dumanı, külü ve bitkilerden buharlaşan nemi de alır. Yukarıda hava basıncı düştükçe hava soğur ve içindeki nem, dumanın taşıdığı minik parçacıkların üzerinde yoğuşur. İşte bu aşamada ortaya çıkan dev bulutlar, "pirokümülüs" adı verilen özel bir bulut türüdür.
Yangınların Yarattığı Fırtına Bulutları
Ancak hikâye burada bitmez. Atmosferde yeterince nem varsa ve hava dengesi kararsızsa, bu pirokümülüs bulutları çok daha tehlikeli olan "pirokümülonimbus" bulutlarına dönüşebilir. Bu özel yangın bulutları, fırtına bulutları gibi davranır ve yıldırımlar, hatta dolu bile üretebilir. Kısacası, büyük bir yangın bir anda kendi gök gürültülü fırtınasını yaratabilir!
Dünyadan Şaşırtıcı Örnekler
Avustralya’nın 2019-2020 sezonundaki dev yangınları sırasında, tam 140 tane pirokümülonimbus bulutu oluşmuştu. Bu bulutlar, yangın alanından kilometrelerce uzağa şimşek düşürüp yeni yangınlar çıkarabilecek kadar güçlüydü. Kanada ve ABD’de de bu yangın bulutları, son yıllarda giderek daha sık görülüyor.
Yağmurun Paradoksal Etkisi
Fakat işin şaşırtıcı bir tarafı var: Bu bulutlar yağmur oluşturabilse de, genellikle bu yağmur yangını söndürmeye yetmiyor. Yağmur damlaları yere ulaşmadan sıcak hava nedeniyle buharlaşıyor ve bazen bu buharlaşma sonucu oluşan ani aşağı hava akımları, yangını daha da geniş bir alana yayıyor. Üstelik, bulutların içindeki yıldırımlar da yeni yangınları tetikleyebiliyor.
Uzun Vadeli Olumsuz Etkiler
Uzun vadede, yangınlardan yükselen yoğun duman, atmosferde güneş ışınlarını engelleyerek bölgesel yağış miktarını azaltabiliyor. Yangın sonrası ormanlar, bitki örtüsünün yok olması ve toprağın su tutmaması nedeniyle uzun süre kurak kalıyor.
Yangınla Mücadelede Bilinç Şart!
Sonuç olarak, doğa bazen ateş ve suyun beklenmedik bir oyununu oynar. Ancak sakın ola "Yangın yağmur yapar" diyerek orman yakmayı düşünmeyin! Bu yangın bulutları, yangını söndürmek yerine çoğu zaman daha da güçlendirir. Yangınlarla mücadele etmek için, onları anlamak ve önlemek en güçlü silahımızdır.