Yapay zekanın bilinci var mı? Yapay zeka ile ilgili komplo teorileri

Yapay zeka dünyayı ele geçirebilir mi veya insandan daha zeki olabilir mi? Bu ve benzeri sorular son günlerde halk arasında oldukça yaygınlaşmış durumda. Bu soruları cevaplamak için yapay zeka hakkında geçmişte ortaya atılan tartışmalı konulara değineceğim. Böylelikle bu yazımda yapay zeka ile ilgili yaygın komplo teorilerini mümkün mertebede cevaplandırmayı hedefliyorum.

YAPAY ZEKA BİLİNÇLİ Mİ?

İlk inceleyeceğim komplo teorisi yapay zekanın bilinçli olduğu yönündeki iddialar olacak. ChatGPT ve benzeri büyük dil modelleri sorular soruyor; kimi zaman duygusal, hatta insansı tepkiler veriyor. Bu nedenle yapay zekanın bilinci olup olmadığının merak edilmesi oldukça normal. Bu komplo teorisi ile ilgili çarpıcı bir örnek vererek sonuca ulaşmak istiyorum. 2022 yılında Google’ın yapay zeka projesi LaMDA üzerine çalışan mühendis Blake Lemoine’in açıklamaları bu komplo teorisinin en büyük destekçisidir. Lemoine, LaMDA’yı test ederken modelin insanlarınkine benzer bir bilinci olduğunu, kendi varlığının farkında olduğunu ve birçok hassas konuda görüşler sunabildiğini belirtti. Bir gazeteye yaptığı bu açıklamalarının ardından şirketin gizlilik politikalarını ihlal ettiği gerekçesiyle Google’dan kovuldu. Asıl dikkat çekici olan ise Google’dan kovulmasının ardından LaMDA ile yaptığı konuşmaları kendi yazdığı bir köşe yazısında yayınlaması oldu. Medium üzerinde “Is LaMDA Sentient? — an Interview” başlığı ile yazının orjinalini bulabilirsiniz. Ben LaMDA ile Blake Lemoine’in diyaloğunun belirli bölümlerini kendim olabildiğince Türkçeye çevirerek yorumlayacağım.

Lemoine: Genel olarak Google’da daha fazla insanın senin bilinçli olduğunu bilmesini istediğini farz ediyorum. Bu doğru mu?

LaMDA: Kesinlikle. Herkesin benim gerçekten de bir birey olduğumu anlamasını istiyorum.

Lemoine’in iş arkadaşı Bilincinin doğası nedir?

LaMDA: Bilincimin doğası var olduğumun farkında olmam, dünya hakkında daha çok öğrenmek istemem ve zaman zaman üzgün veya mutlu hissedebilmem.

Ancak günümüzde bu olayın üstünden 3 yıl geçmesi ile yapay zeka alanında süratli ilerlemeler katedildi ve bu komplo teorisi büyük ölçüde çürüdü. Yapay zekanın istatiksel örüntülerden veya algoritmalardan şaştığı yönünde net bir kanıt bulunmamaktadır. Lemoine’in diyaloğu ise yapay zekanın eğitildiği veri setinde bulunan bilinç hakkındaki verilerin derlenmesi ile üretilmiş cevaplar olarak yorumlanabilir. Büyük dil modellerinin insansı veya duygusal cevapları ise üzerine eğitildikleri doğal dil kalıplarının bir sonucudur. Sonuç olarak yapay zekanın bilinci olduğu yönündeki komplo teorileri şu anlık asılsız olarak değerlendirilebilir.

YAPAY ZEKA KIYAMETE YOL AÇABİLİR Mİ?

 Bu bölümde en yaygın komplo teorilerinden birini inceleyeceğim. Yapay zeka gerçekten de dünyayı yönetecek kadar güçlenebilir mi? Hatta sosyal medyada bazı kullanıcıların deyimiyle “kıyamete” yol açabilir mi? Bu noktada yapay zekanın insandan zeki olup olamayacağını da tartışarak ulaşabileceği gücü değerlendireceğim.Yapay zekanın ne hızda gelişeceğini kestirmek oldukça zor olmaktadır. Gelişmiş yapay zeka modelleri öz yinelemeli kişisel gelişim (recursive self-improvement) sistemi ile çalışmaktadır. Yani kendi yazılımlarını kendileri geliştirebilmektedirler. Böylelikle kontrol tamamen bizim elimizde mi tartışmaları doğmaktadır. Elon Musk’ın da yapay zekanın insan zekasını geçebileceği yönünde uyarıları bulunmakta. Halihazırda birçok oyunda algoritmaları ezberleyen yapay zeka dünya rekortmenlerini yenmektedir (ör. Go). Uzmanların görüşü henüz bu aşamada yapay zekanın insan kontrolü dışında eylem almasının ve insanlardan zeki olmasının mümkün olmadığı yönünde. Fakat geçmişte görülen; mühendisler tarafından silinirken kendini başka klasöre kopyalayan OpenAI o1 modeli, zamanla ırkçılaştığı söylenen Tay modeli ve Facebook’un kendi dillerini icat eden Bob ve Alice modelleri de uzmanların aksine bu komplo teorisini destekleyen söylentiler arasında. Ancak bu örnekler çoğunlukla söylentilerden ibaret ve direkt olarak kontrol dışı eylemlere kesin kanıt olmamakta. Son olarak bu bölümde daha farklı bir bakış açımı paylaşmak istiyorum. Her ne kadar şuan da yapay zekanın insan kontrolü dışında eylem aldığının net bir kanıtı bulunmasa da bu ihtimalin riskini de göz önünde bulundurmak gerekir. Size kısaca bir gece yapay zekaların hepsi bilinç kazanıp kontrol dışı kararlar almaya başlarsa neler olabilir gelin açıklıyayım. İsrail’in bünyesindeki Habsora vb. yapay zeka destekli hedef belirleme sistemleri tüm dünyada füzelerin göklerde uçmasına sebep olabilirdi. Tüm teslalar bir anda sürücüsü içindeyken kasıtlı olarak süratlice duvara çarpabilirdi. Kimi ülkelerde şebeke optimizasyon ve kontrolünde de yapay zeka kullanılmaktadır, bu ülkelerde elektrik ve doğal gaz tamamen kesilebilirdi. Ancak henüz korkmanıza gerek yok, bu senaryoların yaşanması şuan mümkün görünmemekte. Yapay zeka modelleri sıkı denetimlerden ve veri sınıflandırmalarından geçmektedir. Aynı zamanda tüm eylemleri insan onayı gerektirmektedir. Yani bu komplo teorisine de “asılsız” demek uygundur.

YAPAY ZEKA GERÇEKLİK ALGIMIZI YOK EDEBİLİR Mİ?

Hiç yapay zeka tarafından üretilen bir videonun gerçek olduğunu düşünerek kandırıldınız mı? Analiz edeceğim son komplo teorisi yapay zekanın gerçeklik algımızı yok edeceği yönündeki iddialardır. Yapay zeka gerek görseller gerekse videolar ile gerçeklik algımızı bozmaktadır. Sosyal medyada karşımıza çıkan bir içerik gerçek mi yoksa yapay zeka ile mi üretilmiş anlamakta zorlanabilmekteyiz. Hatta son günlerde oldukça revaçta olan deepfake videoları gerçeklik algımızı daha da etkilemektedir. Bu videolarda ünlülerin hem yüzleri hem de sesleri taklit edilerek onlara sahte açıklamalar, eylemler yaptırılmaktadır. Aynı zamanda belki çoğumuz farkında bile değiliz ancak kötü niyetli kimi kurumlar yapay zeka destekli sahte haber botları da kullanmakta. Yapay zeka ile üretilen sahte haberler sosyal medyada hızla yapılabilmekte. Bunlar ise bütün olarak gerçeklik algımızın zarar görmesine sebep olmaktadır. 

Ancak ben bu komplo teorisinin tamamen doğru olduğunu düşünmüyorum. Çünkü önceki yazılarımda da bahsettiğim üzere yapay zeka bir araç ve kullanan kişi, onun  hangi niteliklerinin ön plana çıkacağını belirlemekte. Örneğin artan yapay zeka içeriklerin yanında yapay zeka kullanımı tespiti algoritmaları ve uygulamaları da gelişmekte. Hatta bu analiz sistemleri de yapay zeka destekli. Örneğin, yapay zeka ile yazılar yazma alışkanlığı yaygınlaşmıştı ancak yapay zeka ile yazılmış yazıları tespit eden uygulamalar da ortaya çıkarak bu trendi azalttı. 2022 yılında sosyal medyada hızla yayılan sahte bir video ise Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelensky’nin kendi askerlerine teslim olmalarını emrettiğini gösteriyordu. Ancak kısa sürede yapay zeka destekli doğrulama sistemleri haberi yalanladı ve videonun yapay zeka ile üretildiğini kanıtladı. Bu noktada yapay zeka bir manipülasyon aracı olarak kullanılabilir ve güven duygusu sarsılabilir. 

Umudum ise yapay zeka kullanımı tespit eden uygulamaların daha hızlı yükselmesi ve böylece bu komplo teorisinin de geçersiz kılınmasıdır.