Osmanlı döneminde Rum aristokrasisinin yaşadığı önemli bir semt olan Fener, Fatih ilçesinde yer alıyor. Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin burada bulunması, bölgeyi yüzyıllar boyunca Rum kültürünün merkezi haline getirdi. Fener, dar sokakları, renkli tarihi evleri ve kiliseleriyle dikkat çekiyor. Aya Yorgi Patrikhane Kilisesi ve ünlü Kırmızı Mektep (Fener Rum Lisesi), bölgenin en önemli yapılarından.
Fener’in hemen yanı başında bulunan Balat, sadece Rumların değil, Ermenilerin ve Yahudilerin de yoğun olarak yaşadığı bir semtti. Eskiden Rum esnafın işlettiği dükkânlar, şimdilerde kafe ve sanat atölyelerine dönüşse de, eski Rum evleri ve kiliseleri bu bölgenin tarihini hatırlatıyor. Aya Konstantinos ve Eleni Kilisesi, Balat'taki önemli Rum miraslarından biri olarak öne çıkıyor.
Geçmişte Osmanlı Rumlarının en yoğun yaşadığı yerlerden biri olan Büyükada, Prens Adaları’nın en büyüğü olarak biliniyor. Adanın ahşap köşkleri, Rum mimarisinin izlerini taşırken, Aya Yorgi Manastırı da hem Rumlar hem de farklı inançlardan insanlar için önemli bir ziyaret noktası. Günümüzde Büyükada’daki Rum nüfusu azalsa da, adanın ruhu ve kültürel dokusu hala hissediliyor. Büyükada Rum Yetimhanesi, buradaki en dikkat çeken yapılardan.
İstanbul’un Rum mirasının en önemli noktalarından biri olan Heybeliada’nın en önemli yapılarından biri, 1844’te açılan ve uzun yıllar boyunca Ortodoks din adamlarının eğitildiği Heybeliada Ruhban Okulu. Aya Nikola Rum Ortodoks Kilisesi ve tarihi Rum evleri de, adanın geçmişine ışık tutuyor.
Prens Adaları içinde Rum kültürünü en fazla koruyan adalardan biri Burgazada’dır. Eskiden büyük bir Rum nüfusuna sahip olan adada, ünlü yazar Sait Faik Abasıyanık da yaşamış. Günümüzde nüfus azalmış olsa da, Aya Yani Kilisesi gibi yapılar Rum mirasını korumaya devam ediyor.
Osmanlı döneminde Rum, Ermeni ve Yahudi topluluklarının huzur içinde yaşadığı bir diğer mahalle ise Üsküdar’a bağlı olan Kuzguncuk’tu. Kuzguncuk, tarihi Rum evleri ve Aya Pandeleimon Kilisesi ile ziyaretçilerini geçmişe götürüyor.
Beyoğlu’nun geçmişine bakıldığında, burada ciddi bir oranda Rum nüfusunun yaşadığı görülüyor. 19. yüzyılda Pera olarak bilinen bu bölge, Osmanlı’nın en Avrupai semtiydi. Galata’daki Panayia İsodion Kilisesi, Beyoğlu’ndaki Saint Antuan Kilisesi ve çevresindeki tarihi yapılar, bölgede yaşamış Rum toplumunun mirasını gözler önüne seriyor. Ayrıca, Pera Palas Hotel gibi yapılar, o dönemin kozmopolit yapısını yansıtan önemli örnekler arasında.
Şişli’ye bağlı Kurtuluş semti, eskiden Tatavla olarak biliniyordu ve Osmanlı döneminin en büyük Rum mahallelerinden biriydi. 1929 yılında çıkan büyük yangından sonra birçok bina yıkılsa da, semt hala Rum esnaf kültürünün izlerini taşıyor. Aya Dimitri Kilisesi ve bazı eski Rum apartmanları, Tatavla’nın geçmişini yansıtan önemli yapılar arasında.
Bugün Fatih ilçesine bağlı olan Samatya, Osmanlı döneminde İstanbul’un en büyük Rum mahallelerinden biriydi. Eski adı ‘‘Psamathion’’ olan bölge, özellikle balıkçılar ve denizcilerle ünlüydü. Günümüzde Samatya Meydanı çevresinde hâlâ birkaç eski Rum meyhanesi ve balık lokantası bulunuyor. Ayrıca Hagios Menas (Aya Menas) Rum Ortodoks Kilisesi, bölgedeki Rum mirasının en önemli yapılarından biri.
Osmanlı döneminde varlıklı Rumların yaşadığı bir semt olan Yeniköy, Sarıyer’de yer alıyor. Bugün Yeniköy’de hala Rumlardan kalma bazı köşkler ve kiliseler var. Panayia Rum Ortodoks Kilisesi, Yeniköy’ün Rum geçmişini hatırlatan önemli yapılar arasında.
19.yüzyılda ağırlıklı olarak Rumların yaşadığı bir sahil semti olan Arnavutköy, Beşiktaş’a bağlı bir semt. Bugün rengarenk ahşap evleriyle ünlü olan bu semtte, geçmişin izleri hala hissediliyor. Taksiarhis Rum Ortodoks Kilisesi ve bazı eski Rum konakları, bölgenin tarihine ışık tutuyor. Ayrıca burada halen birkaç eski Rum fırını ve meyhanesi bulunuyor.
