Yılda 6 milyar dolar harcayan NATO’nun yeni bütçesi Avrupa’yı krize sokacak
Avrupa Birliği'nde paralar savunma yerine eğlenceye gitti, şimdi bu dönem kapanıyor. Rusya yüzde 5 adımına nasıl yanıt verdi?
İBRAHİM AÇAR/ EKONOMİ KULİSİ
Batılı ülkelerin Doğu Bloku’na karşı kurduğu NATO’nun harcamaları, küresel ekonomiyi tamamen değiştirecek bir adım attı. Yılda 6 milyar dolarlık bütçesi olan NATO, ABD Başkanı Trump’ın direktifiyle bu miktarı artırmayı kabul etti.
Trump, aksi halde NATO’dan çekileceği tehdidini savurmuştu. Ukrayna örneğini gören Batılı ülkeler de mecburen artık para harcamak zorunda kaldı. Burada Türkiye’ye ayrı bir parantez açmak lazım. NATO içinde ABD’den sonra en büyük ikinci orduya sahip olan Türkiye, zaten ekonomik şartlarını zorlayarak hem kendi savunmasını hem de NATO kanadının savunması için elinden geleni yapıyor. (Türkiye’nin yıllık savunma sanayi yatırım 24.6 milyar dolar)
Bu yeni karar Türk ekonomisini de sıkıntıya sokacak. Türkiye’nin önümüzdeki 10 yılda en az 60 milyar dolar ilave harcama yapması gündemde. Ama Türkiye, savunma sanayisinde 20 yıldır yaptığı atılımlarla bu kaosu fırsata çevirebilir. NATO Genel Sekreteri Mart Rutte, zaten bu konuda Türkiye’yi işaret ederek, Batılı ülkelere Türkiye’den silah ve teknoloji alınmasını salık vermişti.
Bu gelişmede en büyük sıkıntısı yıllarca savunma sanayisi yatırımı yapmayan AB ülkeleri yaşayacak. Almanya, 800 milyar Euro’luk savunma yatırımı için anayasasını değiştirdi. Reinmetall, yıllar sonra ilk kez 10 milyar Euro’luk top mermisi yatırımı başlattı. Ukrayna savaşı gösterdi ki, AB ülkelerinde özellikle mühimmat sıkıntısı büyük boyutta. Ukrayna’ya gönderecek mermi kalmadı. Bu nedenle yıllarca har vurup harman savuran görece refah toplumu olan AB’de, savunmaya harcanacak paralar halkın sıkıntılı bir döneme girmesine neden olacak.
NATO'nun Finansmanı
NATO, üyelerinin doğrudan ve dolaylı katkılarıyla kaynaklanıyor. NATO'nun ortak fonları, toplu bütçelere ve programlara yapılan doğrudan katkılardan oluşan bu fonlar (2025 için yaklaşık 4,6 milyar avro-5.9 milyar dolar) NATO'nun yeteneklerini sunmasını ve Örgütün tamamını ve askeri komutalarını yönetmesini sağlıyor.
%5 savunma yatırım taahhüdü
Lahey'deki 2025 NATO Zirvesi'nde Müttefikler, 2035 yılına kadar yıllık olarak Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın (GSYİH) %5'ini temel savunma gereksinimlerine ve savunma ve güvenlikle ilgili harcamalara yatırma taahhüdünde bulundular.
2035 yılına kadar NATO savunma harcamalarının kabul edilen tanımına göre yıllık olarak GSYİH'nın en az %3,5'ini temel savunma gereksinimlerini karşılamak ve NATO Yetenek Hedeflerini karşılamak için tahsis edecekler.
Müttefikler, bu hedefe ulaşmak için güvenilir, kademeli bir yol gösteren yıllık planlar sunacaklar. Kritik altyapıyı korumak, ağları savunmak, sivil hazırlık ve dayanıklılığı sağlamak, yenilik yapmak ve savunma sanayi tabanını güçlendirmek için yıllık olarak GSYİH'nın %1,5'ine kadar pay ayıracaklar.
Putin: Biz azaltmayı planlarken NATO artırmaya karar verdi
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ülkesinin 2025 yılı itibarıyla savunma harcamalarının 13,5 trilyon rubleye (yaklaşık 172 milyar dolar. ABD’nin 895 milyar dolar) ulaştığını ve bunun gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 6,3’üne tekabül ettiğini açıkladı.
Minsk’te düzenlenen basın toplantısında konuşan Putin, “Bu çok fazla. Tüm GSYİH’miz 223 trilyon ruble ve bunun 13,5 trilyonu savunmaya gidiyor. Bu az değil” dedi. Putin, bu seviyedeki harcamaların enflasyon üzerinde ciddi etkisi olduğunu, ancak hükümetin şu anda bu etkilerle mücadele ettiğini vurguladı.
Putin, geçmişte ABD'nin Kore ve Vietnam savaşlarında sırasıyla GSYİH’nın %14 ve %10’unu savunmaya ayırdığını hatırlatarak Rusya’nın harcamalarının “tarihi bağlamda orantılı” olduğunu ima etti. Ancak Putin Batı’dan farklı olarak Moskova'nın ilerleyen dönemde bu harcamaları azaltmayı planladığını da sözlerine ekledi.
NATO’nun kısa süre önce aldığı bir kararla, Avrupa ülkelerinin savunma harcamalarını 2035’e kadar GSYİH’nın %5’ine çıkarmayı hedeflediğini hatırlatan Putin, “Biz azaltmayı planlarken onlar artırmayı düşünüyor” dedi.
2025 yılı bütçesinde savunma harcamaları toplam devlet giderlerinin yüzde 32,5’ini oluşturacak şekilde planlandı. Maliye Bakanı Anton Siluanov, bu oranın daha önce hiç görülmediğini ifade etmişti.
Toplam bütçe harcaması 42,3 trilyon ruble olarak öngörülürken, gelirlerin 38,5 trilyonda kalması bekleniyor. Bu durum, federal bütçede yüzde 1,7 oranında açık anlamına geliyor. Putin ayrıca, Rusya’nın savunma sanayisine yaptığı yatırımları “kendi halkına yatırım” olarak nitelendirdi; buna karşılık Avrupa’nın artıracağı askeri harcamaların büyük ölçüde ABD sanayisini besleyeceğini söyledi.
