Gök çarkının dönüşünü simgeleyen “çarkıfelek” motifi, günümüzde feleğin çemberi, feleğin çarkı olarak dilimize yerleşmiş durumda.
Türk-İslam mimarisinde sıkça kullanılan motif: Çarkıfelek! İşte bilinmeyen yönleri...
Geleneksel Türk İslam mimarisinde önemli bir yere sahip olan çarkıfelek motifinin bilinmeyenleri, yüksek mimar ve restoratör Seda Özen Bilgili tarafından sosyal medya hesabından paylaşıldı. İşte TRT reklam kuşağında ve Malatya Ulu Camii’nin kubbesine pek çok alanda kullanılan çarkıfelek motifinin mimaride işleniş şekli...
116
Selçuklu dönemi bronz bir aynada; “çarkıfelek”. Göktürk alfabesinde bir harf olarak kullanılan motif, Selçuklu eserlerinde feleğin alaca atı (ablak-ı çarh) zamanın geçişiyle ilgili mecazi bir ifade imiş. *Türk Kültüründe Çark-ı Felek Motifi, Bilfer Torunoğlu
216
Cem Karaca’ya ait olan meşhur şarkıda; “Ben feleğin şu çarkına çomak sokarım /
Ben felegin tekerine çomak sokarım” cümleleri de, eskilerden, çarkıfelek kavramından bugüne taşınmıştır (dünyayı durdurmak / düzeni alt üst etmek)
*Sivas Müzesi’nde çarkıfelek işlenmiş bir mezar taşı
316
TRT reklam kuşağında yer alan çarkıfelek, rumi tepelik ve hatayilerle çevrelenmiş.
416
Safranbolu Mektepçiler Konağı cephesinde sol başta “çarkıfelek” (1786-87)
516
Safranbolu Mektepçiler Konağı’nda (1786-87) solda “çarkıfelek” detayı
616
İznik İsmail Bey Hamamı (14.-15.yy ?) sıcaklık kubbesinde “çarkıfelek”. İznik’in en önemli eserlerinden biri olan hamamda ılıklık ve sıcaklığa ait dört kubbe farklı şekilde tasarlanmış.
716
Türk köylü çorabında çarkıfelek (Sivas)
Eski Türk inancında göğün, Demirkazık’ın etrafında yıllık dönüşünün yanısıra, aynı anda yıldızları taşıyan gök çarkının da döndüğü kabul ediliyordu. Bir çift göksel ejderin de, gök kubbenin en altındaki çarkıfeleği çevirdiğine inanılıyordu.
816
Türk Köylü Çorapları’nda “çarkıfelek”. Ressam-koleksiyoner Prof. Kenan Özbel tarafından çizime aktarılan köy çoraplarında 22-26 arasındaki desenler çarkıfeleke aittir.
916
Sivas’ta Selçuklu mezar taşında ve Safranbolu Mektepçiler Konağı’nda (1786-87)
1016
1116
1216
1316
Rize, Hemşin, Bilenköy (Tepan) Cami’nde ahşap sütunun üst başlığında “çarkıfelekler”.
1416
Konya Sırçalı Medrese eyvan çinilerinde çarkıfelek.
Prof. Dr. Yusuf Çetin; çarkıfeleğin, evren imgesi dışında, “Tanrıya Ulaşma ve Göğe Yükselmenin, İki Dünya Arasındaki Geçişin, Topraktan Gelenin Toprağa Döneceğinin, İyilik ve Bereketin, Şans ve Talihin Sembolü” olduğunu yazıyor.
1516
Tunceli’de Ulukale yakınında Akkoyunlu ve Karakoyunlu dönemlerinden kalma koç başlı mezar taşında “çarkıfelek” ve “dama” motifleri.
1616