Şehzadeler şehri Amasya’nın tarihi dokusunu yansıtan mekanları ve yöresel lezzetleri

Amasya, geçmişin izlerini taşıyan mekanları ve yöresel lezzetleriyle olduğu kadar tarihsel geçmişi ile de ön plana çıkan önemli kentlerden biri. Amasya, Osmanlı İmparatorluğu döneminde birçok şehzadenin dünyaya geldiği, ilk eğitimini aldığı, devlet yönetimini öğrendiği yer olması sebebiyle ‘’şehzadeler şehri’’ olarak anılıyor. Masallara konu olan Ferhat ile Şirin’in de Amasya’da yaşadığı biliniyor.

Amasya’da Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, "Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır" sözüyle tüm dünyaya milletin bağımsız yaşama iradesini ilan ettiği şehir olma özelliğini de taşıyor.

Böylesine önemli tarihsel geçmişe dayanan Amasya’nın görülmeye değer yerleri ve lezzetleri de merak konusu oluyor. İşte Amasya’nın kültürel mirası olan yerleri ve lezzetleri…

HARŞENA KALESİ

Amasya’nın önemli turstik yerlerinden biri Amasya Kalesidir. Bazı tarihçilere göre kaleyi Pontus Kralı Mithridates yaptırmıştır. Bazılarına göre ise Kumandan Karsan veya Harsana yaptırdığı için kale Harşana/Harşena ismini almıştır.

Amasya Kalesi, tarihi mücadeleler içinde birçok kez el değiştirmiş ve bunların çoğunda tahrip olmuştur. Persler, Romalılar, Pontus ve Bizanslıların egemenlikleri döneminde birçok saldırıya uğrayan kale her seferinde yeniden inşa edilmiştir. Kale 1075’te Türklerin Amasya’yı fethetmesinden sonra önemli bir onarım görmüştür. 18'inci yüzyıla kadar kullanılan kale, bu yüzyıldan sonra askeri önemini kaybetmiştir.

ARKEOLOJİ MÜZESİ

Amasya'da bulunan 1980 yılında şimdiki modern binasına taşınan Arkeoloji müzesinde Geç Neolitik Erken Kalkolitik Çağ’dan itibaren Tunç Çağı, Hitit, Urartu, Frig, İskit, Pers, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerine ait 13 ayrı medeniyetin eserlerini bir arada görmek mümkündür.

HAZERANLAR KONAĞI

Amasya mimarisinin en güzel örneklerinden biri olan Hazeranlar Konağı görülmesi gereken yapıtlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Konak, Amasya Defterdarı Hasan Talat Efendi tarafından 1865 yılında yaptırılmıştır. Konak, adını burada uzun süre oturan Hezeran Hanım’dan almaktadır. Hazeranlar Konağı, dört eyvanlı, orta sofalı planı ile Osmanlı Dönemi yöresel sivil mimari eserlerin özelliklerini yansıtan en güzel yapılardan biridir. Konağın restorasyonuna 1979’da başlanılmış ve 1984’de tamamlanarak etnografik eserlerin teşhir edildiği müze ev olarak hizmete açılmıştır.

ALÇAK KÖPRÜ

Amasya alçak köprüsü, Roma döneminden miras kalan önemli bir yapıt. Dönemin izlerini taşıyan bu köprüyü mutlaka görmelisiniz. Roma Dönemi'nde, zamanın kent merkezi durumundaki kale ve çevresini Yeşilırmak’ın karşı kıyısına, yani kentin yerleşim yerine bağlamak üzere inşa edilmiştir.

AMASYA GÜMÜŞLÜ CAMİ

Amasya’da bulunan Gümüşlü Cami, kentin turizm adreslerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Geçirdiği yangın ve depremlere rağmen her defasında ya yeniden yapılarak ya da onarılarak günümüze kadar ulaşan Gümüşlü Cami, Hükümet Köprüsü karşısında, Yavuz Selim Meydanı’na biraz yukarıdan bakan ve kendisini daha heybetli gösteren ufak bir yükselti üzerindedir.

AMASYA MİNYATÜR MÜZESİ

Amasya’ya uğradığınızda Minyatür Amasya Müzesini görmeden geçmeyin. Maket Amasya Müzesi, II. Bayezid Külliyesi’nin bir bölümünü oluşturan İmarethane Binası'ndadır. Yaklaşık 300 metrekare genişliğindeki bu salona, Amasya’nın neredeyse yüz yıl önceki hali 1/150 ölçeğinde küçültülerek yeniden inşa edilmiştir. 1914 yılında çekilmiş bir fotoğraftan yararlanılarak yapılan maket şehir, benzerlerinden farklı olarak sadece mekanları ve mimariyi yansıtmak yerine yaşayan bir Amasya’yı gösterecek biçimde tasarlanmıştır.

AMASYA SABUNCUOĞLU TIP MÜZESİ

Amasya’da İlhanlı Dönemi’nden günümüze ulaşan tek eser olan Sabuncuoğlu tıp müzesi, tıp alanında sergiye açılan en güzel müzelerden biri olarak ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor. Özellikle yapının ön cephesi sanat bakımından çok değerlidir. Sadece Amasya Bimarhanesi’ne mahsus bir özellik olarak kapı kilit taşında diz çökmüş vaziyette insan kabartması mevcuttur. Anadolu'da müzikle tedavi yapılan ilk hastane olarak bilinmektedir. Müzede, Fatih Sultan Mehmet döneminin önemli hekimlerinden ve 14 yıl boyunca başhekimlik yapmış Sabuncuoğlu Şerefeddin'in kendi yazmış olduğu ve ilk Türkçe cerrahi eser olan Cerrahiyyetü-l Haniye kitabındaki çizimlerden yola çıkarak yaptırılan 10 ayrı branştaki tıp ve cerrahi aletlerinin sergilendiği ve tedavi yöntemlerinin gösterildiği Sabuncuoğlu Salonu, cerrahi operasyon ve tedavilerin yapıldığı Sabuncuoğlu Kliniği ve o dönemki hastalara uygulanan müzikoterapide kullanılan musikinin temel aletlerini ve tedavide uygulanan Türk Musikisi makamları hakkında detaylı bilgi edinebileceğiniz Müzik Tedavi Salonu bulunmaktadır. 

AMASYA SAAT KULESİ

Ülkemizin neredeyse her kentinden bulunan saat kuleleri görüntüleriyle görenlerin dikkatini çekiyor. Amasya Saat Kulesi de görülmeye değer kulelerden biri. Amasya Saat kulesi Amasya Şehir Merkezi'nde Hükümet (Helkıs) Köprüsü'nün batı yanında yer almaktadır. Eser 1865 yılında, Amasya Mutasarrıfı Şair Ziya Paşa tarafından yaptırılmıştır. 

BİMARHANE MEDRESESİ

Amasya’da bulunan Bimarhane, 1308-1309 yılında İlhanlı Hükümdarı Sultan Muhammed Olcaytu ve hanımı İldus Hatun adına yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı, açık avlulu, eyvanlı, kenarlarda tonoz örtülü mekanları bulunan tipik bir Selçuklu medrese plân şemasına sahip bir tıp medresesidir. Taç kapı giriş detaylarıyla ünlüdür.

BURMALI MİNARE CAMİ

Amasya camileri yerli ve yabancı turistlerin görmesi gereken önemli yapıtlar. Amasya Burmalı Minare Cami ‘de görülmeye değer camilerden biri. Caminin kapısı üzerinde bulunan kemer kavisi şeklindeki kitabeden caminin iki kardeş tarafından yaptırıldığı anlaşılır. Bu kardeşlerden Said Ferruh’un Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in vezirlerinden Necmeddin Ferruh Bey olduğu kabul edilmektedir. Kardeşi de Haznedar Yusuf’tur. Yapım tarihi kitabeye göre 1242 yılıdır. Bugün, minaresinin yapım biçimiyle adlandırılan ve Evliya Çelebi’nin, Seyahatname'sinde Mahkeme Cami ismiyle bahsettiği caminin minaresi ilk yapıldığında ahşaptı. 1590 yılındaki deprem ve 1602 yılında yaşanan yangında hasar gören caminin minaresi 1730 yılında yaşanan büyük yangında tamamen yok oldu. Bunun yerine yapılan minare bu kez caminin güçlü taş yapısına uygun biçimde taştan yapıldı. Dönerek minarenin etrafını dolanan yivlerin oluşturduğu bu yapıya bu zamandan sonra Burmalı Minare, camiye de Burmalı Minare Cami denmiştir.

FERHAT İLE ŞİRİN AŞIKLAR MÜZESİ

Amasya’da bulunan Ferhat ile şirin aşıklar müzesi, Türkiye’nin ilk ve tek Aşıklar Müzesi unvanına sahiptir. Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Kerem ile Aslı ve Romeo-Jüliet’in aşk hikayeleri sahnelemektedir. Müzede ayrıca Mevlana ve Hacı Bektaş Veli gibi gönül adamlarına da yer verilmiştir.

GÖK MEDRESE CAMİ

Amasya’da bulunan Gök medrese cami, Selçuklu dönemi cami mimarisinin özelliklerini taşıyan önemli bir yapıttır. Selçuklu dönemi mimarisi hakkında bilgi sahibi olmak istiyorsanız Gök medrese camisini görmeden geçmeyin. Vakfiyesinde Gökmedrese adıyla zikredilen ve devrinde hem medrese, hem cami olarak kullanılan bu yapı, kuzeydoğudan bitişen türbeyle birlikte kompleks bir ünite teşkil etmekte ve özellikle dışa kapalı, kalın ve masif kesme taş kaplı duvarlarıyla Selçuklu mimarisinin bütün karakteristik özelliklerini bünyesinde taşımaktadır.

HALİFET GAZİ TÜRBESİ

Amasya’ya geldiyseniz Halifet Gazi Türbesine de bir göz atın deriz. Halifet Gazi, Danişmend Beyliği’nin ortadan kalkmasının ardından Selçukluların hizmetine girmiş ve 1222 yılında Amasya valisi olmuştur. Daha sonra Erzurum Valiliği de yapan Gazi, 1232 yılında bir sefer sırasında ölünce naaşı Amasya’ya getirilerek buradaki Halifet Gazi Türbesine gömülmüştür. 

KAPIAĞA MEDRESESİ

Amasya’da eğitim verilen önemli medreselerden biri olan Kapıağa medresesi, tarihsel önemi açısından gezilmesi gereken  yapıtlardan biri.Diğer adıyla Büyük Ağa Medresesi Sultan II. Bayezid'in Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır. Planı klasik Osmanlı medrese formundan farklılık gösterir. Özellikle Selçuklu mezar anıtlarında görülen sekizgen plan şeması ilk kez bu medresede uygulanmıştır.

Medrese Amasya’da yüksek derecede eğitim öğretimin yapıldığı yer olmuştur. Altmışlı Medreseler grubundan olan bu medresede, en bilineni Taşköprülüzade Mustafa Müslihiddin Efendi olmak üzere birçok ilim adamı müderrislik yapmıştır.  

KUMACIK HAMAMI

Amasya kentinin gezilecek yerlerinden biri de hiç şüphesiz Kumacık hamamı. Osmanlı mimarisinin izlerini taşıyan hamam görülmeye değer yerlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Amasya’nın Bayezidpaşa Mahallesi'nde, Künç Köprü hizasında bulunan hamam 1495 yılında Kapıağası Ayas Ağa tarafından yaptırılmıştır. Moloz taş kullanılarak inşa edilen hamam geleneksel Osmanlı hamam mimarisine uygun bir şekilde soğukluk, ılıklık ve sıcaklık kısımlarından oluşur. Soyunmalık kısmı kare planlıdır ve üzeri Türk üçgenleriyle geçilen büyük bir kubbeyle örtülmüştür. Sıcaklık bölümü üzeri de yine kubbeyle örtülüdür. Kubbelerin üzeri alaturka kiremitle kapatılmıştır.

MEHMET PAŞA CAMİ

Mehmet Paşa Cami, Amasya’da uğrak noktanız olacak yerlerden biri. Osmanlı Döneminden kalan bu eser, 1486 yılında II. Bayezid’in oğlu Şehzade Ahmet’in lalası Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Ters T planlı caminin asıl ibadet mekanı kare biçimlidir ve yüksek tavanı sekizgen kasnaklı bir kubbeyle örtülüdür.

MİNYATÜR AMASYA MÜZESİ

Amasya’ya uğradığınızda Minyatür Amasya Müzesini görmeden geçmeyin. Maket Amasya Müzesi, II. Bayezid Külliyesi’nin bir bölümünü oluşturan İmarethane Binası'ndadır. Yaklaşık 300 metrekare genişliğindeki bu salona, Amasya’nın neredeyse yüz yıl önceki hali 1/150 ölçeğinde küçültülerek yeniden inşa edilmiştir. 1914 yılında çekilmiş bir fotoğraftan yararlanılarak yapılan maket şehir, benzerlerinden farklı olarak sadece mekanları ve mimariyi yansıtmak yerine yaşayan bir Amasya’yı gösterecek biçimde tasarlanmıştır.

PİR SÜCAEDDİN İLYAS TÜRBESİ

Amasya’da bulunan bir diğer önemli türbe Pir Sücaeddin İlyas türbesidir. Çilehane'nin güneyinde Pirler Parkı içinde bulunan türbe Yukarı Pirler Türbesi adıyla da bilinir. 1486 yılında Gümüşlüzade Ahmet Bey tarafından Gümüşlüzade ailesinden Şeyh Sücaeddin Pir İlyas için yaptırılmıştır. Türbede Pir İlyas’tan başka damadı Pir Celaleddin Abdurrahman, torunu Pir Hayreddin Hızır Çelebi ve bunların ailelerinin mezarları bulunur. 1688 yılında Gümüşlüzade İbrahim Paşa tarafından yenilenen bina 1895 depreminin ardından yıkılmışsa da sonraki bir tarihte yeniden yapılarak bugünkü halini almıştır.

SARAYDÜZÜ KIŞLA BİNASI MİLLİ MÜCADELE MÜZESİ

Amasya’da bulunan Saraydüzü Kışla Binası Milli Mücadele Müzesi, Milli Mücadele Dönemi izlerini taşıyan önemli müzelerden biri. Amasya’ya uğrayanların bu müzeyi mutlaka ziyaret etmeleri öneriliyor. Mustafa Kemal'in 1919 yılı Haziran ayında Amasya'ya geldiğinde konakladığı ve Amasya Tamimi'nin kaleme alındığı yer olan Saraydüzü Kışla Binası bu tarihi önemi gözeterek aslına uygun bir şekilde Yeşilırmak kıyısında yeniden inşa edilmiştir. Cumhuriyet Dönemi'ne ait eserler ve bazı belgelerin sergilendiği bir merkez olmasının yanı sıra çeşitli etkinliklerin düzenlendiği bir kültür merkezi olarak da kullanılmaktadır. Mustafa Kemal'in Amasya'ya gelişi ve Culistepe Mevkii'nde heyetle karşılanma anı 12 adet bal mumu heykelle canlandırılmıştır.

SULTAN II. BEYAZIT KÜLLİYESİ

Amasya’nın tarihi geçmişini yansıtan yerlerden biri olan Sultan II. Beyazıd külliyesi, tarih meraklıları için gezilecek önemli adreslerden biri. Sultan II. Bayezid Külliyesi 1485-1486 yılları arasında Osmanlı Sultanı II. Bâyezid’in talimatıyla Amasya Sancak Beyi Şehzade Ahmed tarafından yaptırılmıştır. Eldeki mevcut 1496 tarihli vakfiyede belirtildiği üzere külliye birimleri; cami, medrese, imaret, mektep ve köprüden ibarettir.

ŞEHZADELER GEZİ YOLU

Şehzadeler şehri Amasya’da bulunan şehzadelerin büstlerinin bulunduğu Şehzadeler yolunu mutlaka görmeniz gerekecek. Bilindiği gibi Amasya, şehzadeler şehri olarak nitelendiriliyor. Bunun nedeni çok sayıda şehzadenin eğitim için Amasya’ya gönderilmiş olması. Eğitimini başarılı bir şekilde tamamlayan şehzadeler, zamanı geldiğinde Osmanlı tahtına oturuyormuş çünkü. Yıldırım Beyazıt’tan Osmanlı’nın ikinci kurucusu olarak kabul edilen Çelebi Mehmet’e, II. Murat’tan Fatih Sultan Mehmet’e, II. Beyazıt’tan III. Murat’a kadar çok sayıda şehzade bir nevi staj görmüş burada. Tabi bu şehzadelerin arasında eğitim almasına rağmen tahta oturamayanlar da var. Mesela Hürrem Sultan’ın entrikalarıyla boğdurulan Şehzade Mustafa gibi. Yavuz Sultan Selim ise bu şehirde doğmuş ve 11 yaşına kadar burada yaşamış. Sonrasında ise Trabzon’un valisi olmuş. Amasya Belediyesi de, tarihe sahip çıkmak ve biraz da turizmi hareketlendirmek için olsa gerek, bu şehzadelerin büstlerini Yeşilırmak kenarında yer alan bir gezi yoluna yerleştirmiş.

ŞEHZADELER MÜZESİ

Amasya’nın tarihi dokusunu yansıtan şehzadeler müzesi, kentte görülmeye değer yerlerden biri olma özelliği taşıyor. Yalıboyu’nun en eski köprülerinden Alçak Köprü’nün ayağında, Kral Kaya Mezarları'nın eteklerinde, Yeşilırmak'ın kıyısındaki eski sur duvarları üzerinde kurulu iki katlı ahşap bina Şehzadeler Müzesi olarak tasarlanmıştır. Şehzadelikleri Amasya’da geçmiş olan Osmanlı Sultanlarının aslına uygun resimlerinden yola çıkarak yaptırılan heykelleri ve kendi dönemlerini yansıtan kıyafetleri ile müze, Amasya’ya gelen turistlerin önemli ziyaret yerlerindendir. 

TORUMTAY TÜRBESİ

Türbelerin yoğunlukta olduğu Amasya’da Torumtay türbesini ziyaret etmeyi unutmayın. Gök Medrese'nin hemen karşısında bulunan Torumtay türbesi 1278 yılında Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından yaptırılmıştır. Türbede Seyfeddin Torumtay’ın yanı sıra çocukları ve torunlarının da mezarları bulunur. Türbenin planı ve süslemeleri diğer Selçuklu türbelerine göre oldukça farklıdır.

Amasya'nın tarihi mekanlarını incelediniz. Şimdi ise sırada Amasya'nın  meşhur yemekleri ve tatlıları var. İşte Amasya'nın yöresel lezzetleri...

AMASYA ÇÖREĞİ

Amasya çöreği, ceviz ve haşhaşın hamurla birleşmesiyle oluşan lezzetli bir tatlı. Amasya'da bu çöreği denemenizi tavsiye ederiz.

HASUDA TATLISI

Amasya'ya gider gitmez denemeniz gereken tatlılardan biri olan Hasuda tatlısı, nişasta, su, tereyağı ve cevizin birleşmesiyle oluşuyor.

BAKLA DOLMASI

Amasya'ya bir gün yolunuz düşerse bakla dolmasını yemeden geri dönmeyin. Bakla dolması, iç harcın yaprakla buluşup üzerine kaburgaların dizilmesiyle oluşuyor.

BAT YEMEĞİ

Amasya'nın meşhur yemeklerinden biri olan bat yemeği sofraları zenginleştiriyor. Bat yemeği, dövülmüş ceviz, köftelik bulgur, mercimek, salça ve soğan gibi lezzetlerin bir araya gelmesiyle oluşuyor.

ÇATAL ÇORBA

Amasya mutfaklarında hazırlanan çatal çorbayı denemizde yarar görüyoruz. Çatal çorba, yeşil mercimek, kıyma ve yarmanın birleşiminden oluşuyor.

ELMA TATLISI

Amasya, bilindiği üzere kütür kütür elmalarıyla meşhur. Elmanın şeker, tarçın ve cevizle birleşimiyle oluşan elma tatlısı ise sofraları süslemeye yetiyor.

HELLE ÇORBASI

Amasya'da sofraların başlangıç menüsünde yer alan helle çorbasını denemeyi unutmayın.

PATLICAN ÇULLAMA

Patlıcan, biber ve maydanoz gibi birbirine pek yakışan sebzelerin bir arada yer aldığı bu tarif, Amasya'nın yöresel lezzetlerinin en bilinenlerinden.