Son 1500 yıllık İstanbul tarihinde, şehri derinden etkileyen ve büyük hasara neden olan yaklaşık 10 büyük deprem yaşandığı biliniyor. Bu depremlerin çoğu günlerce devam etmiş ve yıkıma neden olmuş. Peki İstanbul'u yıkan depremler arasında en büyüğü hangisi? İşte kenti en çok sarsan 10 deprem...
İstanbul'u yıkan büyük depremler: Beklenen büyük felaket kenti geçmişte nasıl etkilemişti?
İstanbul, tarih boyunca aktif deprem kuşaklarının kesişim noktasında yer alması nedeniyle, büyüklü küçüklü yüzlerce depremle sarsıldı. Kimisi şehrin yanı başındaki faylardan kaynaklanarak büyük yıkımlara yol açarken, önemli bir kısmı da Trakya veya İzmit-Düzce gibi uzak bölgelerdeki depremlerin İstanbul üzerindeki etkileri olarak kayıtlara geçti. Peki, geçmişte yaşanan bu depremler kenti nasıl etkiledi? İstanbul'u yıkan depremler hangi yıllarda yaşandı?
19
1999 Marmara Depremi'nin ardından deprem tarihi üzerine yapılan bilimsel çalışmalar ve yayınlar, İstanbul'un sismik geçmişine ışık tutuyor. Ancak uzmanlar, son 25 yılda yapılan bu yeni araştırmaların yeterince dikkate alınmadığını ve yorumların sıklıkla eski bilgilere dayanılarak yapıldığını belirtiyor. İstanbul'un tarihi depremleri üzerine Glanville Downey'den Caroline Finkel-Nicholas Ambraseys'e kadar birçok önemli araştırmacının çalışmaları, şehrin deprem karnesini gözler önüne seriyor.
29
İstanbul'un Kuruluşundan İtibaren Deprem Gerçeği:
İstanbul'un kuruluşundan sadece 12 yıl sonra, 342 yılında şehrin doğusunda meydana gelen deprem çok etkili olmasa da, bölgenin sismik aktivitesinin erken bir göstergesiydi. Ancak 24 Ağustos 358'de İzmit'i yerle bir eden büyük deprem, İstanbul'u da ciddi şekilde etkileyerek şehrin sismik kırılganlığını ilk büyük ölçekte ortaya koydu. Bu felaketin ardından 365'ten 442'ye kadar geçen sürede de irili ufaklı birçok deprem İstanbul'da hissedildi.
39
Yıkıcı Depremler ve Tarihin İzleri
Tarihi kayıtlara geçen ve İstanbul'da büyük hasara yol açan depremlerden bazıları şöyle sıralanabilir:
447: Şehrin yeni surlarının bir kısmını yıkarak önemli bir hasara neden oldu.
25 Eylül 477: Birçok kilise, heykel ve evin yıkılmasına, surların bir bölümünün çökmesine yol açtı.
525 veya 526: İstanbul'da büyük bir yıkıma neden oldu; birçok bina, kilise ve önemli heykeller çöktü. İzmit ve İznik de bu depremden etkilendi.
16 Ağustos 542: Oldukça şiddetli olan bu depremde binlerce insan hayatını kaybederken, çok sayıda ev, sur ve heykel yerle bir oldu.
49
15 Ağustos 554: Şafak sökmeden yaşanan şiddetli sarsıntı, birçok bina, hamam, kilise ve surun bir kısmını yıktı. İzmit'te büyük bir yıkıma neden oldu.
7 Mayıs 558: İstanbul'da çok büyük hasara yol açan bu depremde Ayasofya'nın ana kubbesinin bir kısmı çöktü ve yüzlerce ev yıkıldı.
26 Ekim 740: Büyük bir deprem birçok kilise, manastır ve binada hasara neden oldu. Asıl yıkım İzmit, İznik ve Karamürsel'de yaşandı.
9 Ocak 869: Tarihçilerin büyük bir deprem olarak kaydettiği bu sarsıntının artçıları 40 gün 40 gece sürdü. Ayasofya hasar gördü, önemli kiliseler ve birçok bina yıkıldı.
26 Ekim 989: İstanbul, İznik, İzmit, Bursa ve Trakya'yı etkileyen depremde İstanbul'daki birçok kilise hasar gördü ve Ayasofya'nın batı kubbesi çöktü.
59
1 Haziran 1296: Gece vakti yaşanan büyük deprem, tarihi kayıtlara göre İstanbul'da taş üstünde taş bırakmadı. Evler, saraylar, kiliseler, heykeller ve surlar yıkıldı, su baskınları yaşandı ve artçı sarsıntılar iki ay sürdü. Bu deprem, Bizans İmparatorluğu için büyük bir felaket oldu. "İstanbul'da taş üstünde taş kalmadı" ifadesi, depremin vahametini çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor.
69
10 Eylül 1509: Fetihten sonra İstanbul'da yaşanan en büyük deprem olarak kayıtlara geçen bu sarsıntı, "Küçük Kıyamet" olarak adlandırıldı ve Bolu'dan Edirne'ye kadar geniş bir alanda hissedildi.
22 Mayıs 1766: Şiddetli depremde İstanbul'da 173 cami ve hamam hasar gördü, binlerce insan hayatını kaybetti. Deprem, İzmit'ten Tekirdağ'a kadar geniş bir coğrafyayı etkiledi.
79
10 Temmuz 1894 (1310 Zelzelesi): 18 saniye süren ve üç büyük dalga halinde hissedilen bu deprem, İstanbul ve çevresinde büyük yıkıma neden oldu. Yaklaşık 22 bin 500 yapının hasar gördüğü bu depremde yüzlerce cami ve mescit de zarar gördü.
9 Ağustos 1912: Osmanlı döneminde İstanbul'u etkileyen son büyük deprem olan Şarköy-Mürefte depremi, İstanbul'da da bazı binalarda hasara yol açtı.
89
İstanbul Depreminin Yıkıcılığını İşaret Etti
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999: Gölcük ve Düzce merkezli bu büyük depremlerin İstanbul'da da ciddi etkileri ve hasarları oldu, beklenen büyük İstanbul depreminin ne kadar yakın ve yıkıcı olabileceğine dair acı bir hatırlatma niteliği taşıdı.
Önlemler Hayati Önem Taşıyor
İstanbul'u yıkan depremler ve İstanbul'un bin yıllık deprem tarihi, şehrin sismik aktiviteye karşı ne kadar savunmasız olduğunu açıkça gösteriyor. Geçmişte yaşanan büyük felaketler, beklenen büyük İstanbul depremine karşı alınması gereken önlemlerin hayati önemini bir kez daha gözler önüne seriyor. Uzmanların uyarıları ve bilimsel çalışmalar ışığında, İstanbul'un bu kaçınılmaz gerçeğe karşı daha dirençli hale getirilmesi için zaman kaybedilmemesi gerekiyor.
99