Cumhuriyet 102 yaşında! Gururla, onurla, inançla... Türk milletinin en büyük zaferi
Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde 29 Ekim 1923’te ilan edilen Cumhuriyet, Türk milletinin kaderini değiştirdi. “Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz” sözüyle başlayan o tarihi süreç, 102 yıl sonra bugün hâlâ aynı gurur ve coşkuyla kutlanıyor.
Cumhuriyet 102 yaşında. Türkiye, 29 Ekim 1923’te ilan edilen Cumhuriyet ile yönetim şeklini kesin olarak belirledi ve bu tarihi gün, her yıl Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanmaya başlandı.
Zaferle sonuçlanan Millî Mücadele’nin ardından, Türk milletinin geleceğini belirleyecek en önemli adım 29 Ekim 1923’te atıldı. Mustafa Kemal Paşa, daha Erzurum Kongresi sırasında Türkiye’nin yönetim biçiminin cumhuriyet olacağını açıkça ifade etmişti.
23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), o tarihten itibaren “millî egemenlik” esasına dayalı bir yönetimi fiilen uygulamaya başlamıştı.
“HÂKİMİYET KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR”
20 Ocak 1921 tarihli Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nda yer alan “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” ifadesi, aslında yeni devletin temelini oluşturuyordu. Ancak bu yönetim biçiminin adı henüz konulmamıştı.
Yeni Türk devleti, meclis hükümeti sistemiyle yönetiliyor; her bakan ayrı ayrı oylanıyor, bu da hükümetin kurulmasını güçleştiriyordu.
SALTANATIN KALDIRILMASIYLA ÖNÜNDEKİ ENGEL AŞILDI
Cumhuriyetin ilanının önündeki en büyük engel olan saltanat, 1 Kasım 1922’de kaldırıldı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nun yüzyıllardır süren monarşik yönetimi sona erdi.
Millî Mücadele’nin ardından dağılan Birinci Meclis yerini yeni seçilen İkinci Dönem TBMM’ye bıraktı. Bu meclis, Lozan Antlaşması’nı onaylayarak tam bağımsızlığı resmen ilan etti.
HÜKÜMET KRİZİ CUMHURİYETİN YOLUNU AÇTI
25 Ekim 1923’te hükümetin istifasıyla siyasi bir bunalım yaşandı. Yeni hükümetin kurulamaması üzerine Mustafa Kemal Paşa, beklenen anın geldiğini gördü.
28 Ekim 1923 akşamı, yakın arkadaşlarını Çankaya Köşkü’ne davet ederek şu tarihi cümleyi kurdu:
“Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz.”
O gece İsmet Paşa ile birlikte 1921 Anayasası’nda değişiklik yapılacak kanun tasarısını hazırladı.
29 Ekim 1923: “Yaşasın Cumhuriyet!”
Ertesi gün TBMM’de yapılan görüşmelerin ardından “Türkiye Devleti’nin hükümet şekli cumhuriyettir” maddesi oy birliğiyle kabul edildi. Saatler 20.30’u gösterdiğinde, alkışlar ve “Yaşasın Cumhuriyet!” sesleri arasında Türkiye Cumhuriyeti resmen ilan edildi.
Ardından yapılan gizli oylamada 158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Paşa, yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi.
YENİ DÖNEM BAŞLADI
Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından Meclis kürsüsüne çıkan Mustafa Kemal, tarihî konuşmasını “Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır” sözleriyle tamamladı.
Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, devlet başkanlığı konusu da çözüme kavuştu. Yeni düzenlemeye göre cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan da bakanlarını belirleyip cumhurbaşkanının onayına sunacaktı. Böylece meclis hükümeti sistemi yerini parlamenter rejime bıraktı.
102 YIL SONRA AYNI GURUR
İlk hükümeti kurmakla İsmet Paşa görevlendirildi. Böylece Türk milletinin tarihinde yeni bir dönem başladı.
Atatürk’ün “En büyük eserim” dediği Türkiye Cumhuriyeti, bugün 102. yaşını aynı inanç, coşku ve gururla kutluyor.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun!
