Gümüşhane'nin görülmeye değer turizm adresleri ve yöresel lezzetleri

İsmini bölgenin zengin altın ve gümüş madenlerine sahip olmasından dolayı alan Gümüşhane ilinde Asurlular, Urartular, Medler, Pers Krallığı, Makedonlar, Pontus Krallığı, Roma İmparatorluğu, Emeviler, Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu hüküm sürmüştür.

Eski bir tarihe sahip olan Gümüşhane, yaz turizmini canlı tutacak mekanlarada ev sahipliği yapıyor.

Gümüşhane ili yayla, göl, mağara, şelale gibi doğal turistik mekanları içinde barındırıyor. Gümüşhane'nin renkli coğrafyasını keşfetmek için bu mekanlara mutlaka uğrayın.

ARTABEL GÖLLERİ TABİAT PARKI

İl merkezine 80 km mesafede bulunan Artabel Gölleri Tabiat Parkı, Gümüşhane'nin Torul ilçesindeki bir tabiat parkıdır. 1998 yılında tabiat parkı ilan edilen bölge, buzul çağında oluştuğu düşünülen ve Gülaçar köyü sınırlarında kalan beş tane göle ve göllerin aşağısında kalan Artabel Deresi'ne ev sahipliği yapmaktadır.

ERİKBELİ YAYLASI

Kürtün'ün Özkürtün Beldesi sınırları içerisinde bulunan Erikbeli Yaylası, Süme Deresi Vadisi'nin bitiminde ve 1800 rakımında bulunmaktadır. Yaya olarak ulaşımın sağlandığı dönemlerde, insanların konaklama yeri olarak kullandıkları bir yerleşim birimi olan Erikbeli Yaylası’nın 1500'lü yıllardan beri var olduğu bilinmektedir. 1991 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığınca turizm merkezi ilan edilmiştir.

GÜMÜŞHANE KONAKLARI

Gümüşhane'nin özgün mimarisinin en ilgi çekici unsurlarından biri eski konaklarıdır. Eski konaklar (sivil mimari örnekleri), milli kültürümüzde önemli bir yeri olan sanat ve kültür değerlerimizdendir. Türk konut mimarisinin bir parçası olan Gümüşhane Konakları'nın sanatsal yapısında, doğa şartlarının olduğu kadar inanç, örf, adet, gelenek, kültür gibi sosyal yaşamın da etkileri görülmektedir.

Gümüşhane Konakları; geniş bahçe içerisinde, iki ve üç katlı olarak, sokağa ve manzaraya karşı inşa edilmiştir. Yapı malzemesi olarak mahalli taş, kerpiç ve ahşap malzemeler kullanılmıştır.

İMERA MANASTIRI

İmera Manastırı, merkez ilçe Olucak Köyü sınırları içerisinde olup, il merkezine 38 km mesafededir. Arkeolojik Sit Alanı olan yerleşime İkisu Köyü, Karaca Mağarası yol ayrımından Yağlıdere Köyü istikametinden ulaşılır.

Manastır, günümüze ulaşabilmiş en sağlam yapıtlardandır. Yapının yazıtında, 1350 tarihinde yapıldığı yazmaktadır. Manastır, köyün üst sırtındaki geniş bir alana yapılmıştır. Dikdörtgen planlı yapının, şapeli ve bazı yapıları günümüze sağlam bir şekilde ulaşmıştır. Çevresi duvarlarla çevrili olan manastır birçok kez onarım geçirmiştir. Manastırın yakın çevresinde rahiplerin kaldığı konut yapıları mevcuttur, imera Manastırı'nın, faaliyette olduğu dönemde önemli bir dini merkez olduğu bilinmektedir.

KADIRGA YAYLASI

Gümüşhane'nin Kürtün ilçesi Süme köyü sınırları içerisinde olan " Kadırga Yaylası ", Merkez ilçeye 65 km mesafededir. Yaylaya il merkezinden hareketle, "Zigana Turizm Merkezi'nden" 15 km'lik bir yolla ulaşılır. Yaylada elektrik, telefon hizmetlerinin yanında otel, lokanta, kır kahvesi, bakkal, manav gibi yeme-içme ve konaklama tesisleri, açık hava camii bulunmaktadır.

Kadırga Yaylası, civarında bulunan yaylaların odak merkezi konumundadır. Yayla şenlikleri, her yıl Temmuz ayının 3. haftası "Otçular" haftası denilen özel haftayla açılır. Yayla şenliklerine bölgesel, ulusal ve zaman zaman da uluslararası katılımın olduğu gözlenir. Şenlikler bir bayram havasında geçmektedir. Çeşitli kültürlerin harman olduğu Kadırga Yaylası, geniş horon halkalarıyla kemençenin ve davul - zurnanın buluşma mekânıdır.

KARACA MAĞARASI

Karaca Mağarası, Gümüşhane'nin Torul ilçesine bağlı Cebeli köyü içerisindedir. Mağarada damlataşı şekilleri, sarkıtlar, dikitler, sütunlar, org desenli duvarlar, mağara çiçekleri, mağara incileri ve traverten basamakları gibi birçok doğa harikasını bir arada görebilirsiniz.

KEÇİKALE

Kale, şehir merkezinin 20 km doğusunda, Gümüşhane-Bayburt anayolunun sağında yer almaktadır. Kalenin iki yolu vardır. Batı yönündeki yol daha kolaydır. Fakat giriş doğudandır. Kale, 2008 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Gümüşhane Valiliğince ortaklaşa restore edilmiştir.

Çok sarp bir kayalık üzerine inşa edilen kale, 1560 metre yükseklikte, ana kaya üzerindedir.78x27 metre ebatlarındaki kalenin duvarlarının yükseklikleri 5-15 metre arasındadır. Kalenin kuzey ve güney kesimlerinde su sarnıcı ve depolar yer almaktadır.

KOV KALESİ

Kale ve civarı "Arkeolojik Sit Alanı"dır. Kov Kalesi, Doğu Karadeniz Bölgesi'nin, halen ayakta duran en görkemli kalesidir. 1361 yılında III. Aleksios tarafından yapıldığı tahmin edilen kalenin, Selçuklu Dönemi'nde kullanıldığı bilinmektedir.

Dış kale ve iç kaleden oluşan yapıda, sarnıç ve mutfak gibi mekânlar da bulunmaktadır. Atatürk Üniversitesi tarafından kale içi ve çevresinde yapılan yüzey araştırmalarında Ortaçağ ve yakın döneme ait keramik (seramik) parçaları bulunmuştur.

LİMNİ GÖLÜ

Limni Gölü, Torul ilçesine bağlı Zigana Köyü'ndedir. Gümüşhane il merkezine 45 km, Zigana Turizm Merkezi'ne 5 km mesafede olan göl, Orman Bakanlığı tarafından 2004 yılında -A- tipi mesire yeri statüsüne alınmıştır. Saha, piknik ve kamp amaçlı kullanım için uygundur.

Sosyal ve öncül tesisler olarak (giriş kontrol kulübesi, otopark, büfe, bulaşık yıkama yeri, wc, kamelya, piknik ocağı, su deposu, su isale hattı) muhtelif sosyal donatılar mevcuttur. Sahada hâkim ağaç türü olarak sarıçam ve ladin bulunmaktadır. Alanda, yılın belirli mevsimlerinde, ayı, tilki, ceylan ve karaca gibi yaban hayvanlarına rastlamak mümkündür.

SARIÇİÇEK KÖY ODALARI

Sarıçiçek köy odaları, köy sakinlerinden Hacı Ömer Ağa tarafından 1870'li yıllarda yaptırılmıştır. Odalar, Türk mimarisinin erken örneklerindendir. Sarıçiçek Köy Evleri'nde, Türk geleneği ile yerleşik geleneğin yanı sıra mahalli hususiyetlerin lirik örnekleri de işlemelere yansımıştır. İşlemelerde zengin motiflerin görüldüğü süslemeler dikkat çekicidir. Süslemelerin uyumu, kullanılan renklerin canlılığını ortaya koymaktadır. Yapı içerisinde ahşap işlemeler ve dekorlar bir birine çivisiz bir teknikle monte edilmiştir.

SATALA ANTİK KENTİ

Satala (Sadak) Antik Kenti, Kelkit Sadak Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır.

Günümüzde Arkeolojik Sit Alanı olan kentin antik devirdeki adı 'Satala'dır. Sadak (Satala), 15.Lejyon'un (Lego Apollinares) karargâh kurduğu bir mekândır. Yerleşim, Roma imparatorluğu'nun doğudaki en büyük ve en önemli karargâhıdır. Satala bir garnizon kenti olması sebebiyle, antik önemde Anadolu ve Kapadokya'dan Karadeniz'e geçen askerî yolların birleştiği stratejik bir konumda idi. Fırat Nehri'nin sularının korunması amacı ile kurulan Satala, aynı zamanda Roma Devleti'nin stratejik ileri karakolu olma görevini de yerine getirmiştir.

Satala (Sadak), tarihi süreç içerisinde Asur, Makedonya, Roma, Bizans hâkimiyetinde kalmıştır, imparator Jüstinyen ve Heraklios zamanında, bugün bile izleri görülebilen büyük eserler inşa edildi. 15. yüzyılda kente su getirmek için 47 gözlü su kemeri inşa edilmiş ise de, 1866'da Toylar tarafından sadece yedi gözün kaldığı tespit edilmiştir. Günümüzde ise bu kemerin yalnızca iki gözünün ayakta kaldığı görülmektedir.

SÜLEYMANİYE CAMİİ

Eski Gümüşhane’de Süleymaniye Mahallesi’ndedir. Cami Kanuni Sultan Süleyman’ın Bağdat seferi sırasında verdiği bir emir üzerine yapılmıştır.

TAŞ KÖPRÜ

Kent merkezine 50 kilometre uzaklıkta, deniz seviyesinden 2 bin 140 metre yükseklikteki Taşköprü Yaylası, çevredeki 105 yaylanın merkezi konumunda yer alıyor. Yayla; temiz havası, bitki örtüsü, dağ çayırları ve manzarasıyla doğaseverlerin ilgisini çekiyor.

TOMARA ŞELALESİ

Dağın içerisindeki 40 ayrı kaynaktan dökülen süt rengindeki köpük köpük sularıyla Türkiye’deki ender şelalelerden birisi olan Şiran ilçesi sınırlarındaki Tomara Şelalesi Tabiat Parkı, buz gibi akan suyunun oluşturduğu vadide binlerce yıldır gürül gürül çağlıyor.

Yörede "Kırk Gözeler" adıyla bilinen ve dağın içerisinden çıkan 40 ayrı kaynağın yaklaşık 15 metre yükseklikten dere yatağına döküldüğü Tomara Şelalesi'nin suyu da soğukluğuyla biliniyor. Gelen ziyaretçilerin sıcak havadan bunalarak suya girdiği Tomara'da vatandaşlar suyun soğukluğuna dayanamıyor.

TORUL CAM TERAS

Orta çağda yapıldığı, Fatih Sultan Mehmet döneminde ise Osmanlı topraklarına katıldığı bilinen savunma ve gözetleme amaçlı olan Torul Kalesine yakın mesafede ki zirveye kurulu cam seyir terası yerden 240 metrelik yüksekliği ile hem Türkiye’de ki örnekleri arasında en yükseklerden birisi hem de karayoluna 2 kilometrelik mesafesiyle en yakın ve ulaşılabilir cam teraslardan birisi.

7’den 70’e çok sayıda kişi Türkiye’nin en yüksek cam seyir teraslarından birisinde 240 metre yüksekte yürümeyi deneyimleme imkanı bulurken, ziyaretçilerin neredeyse tamamı cep telefonlarıyla eşsiz manzara eşliğinde selfie çektirip sevdikleriyle paylaşıyor.

Coğrafi konum itibariyle her köşesinde doğal güzellikler barındıran Gümüşhane, yemek kültürü ile de dikkat çekiyor. Gelin Gümüşhane'nin kendine  has yemeklerinin neler olduğuna birlikte bakalım.

PESTİL

Gümüşhane denilince akla gelen ilk tatlılardan biri olan pestil, Gümüşhane mutfağının ülke genelinde ün kazanmasını sağlayan lezzetlerin başında gelir. 

AYVALI ET YEMEĞİ

Gümüşhane geleneksel mutfağına ait olan ayvalı et yemeği, tatlısı ile meşhur olan ayva ve kuzu etinin birleşimi ile ortaya çıkıyor. Ayvalı et yemeği, sıvı yağda kavrulmuş soğanın üzerine kuzu etlerinin ve kabuğu soyulmuş ayvanın eklenmesi ile hazırlanıyor. Lezzetlendirmek için toz şeker ilave ediliyor ve ayvalar ve etler yumuşayana kadar pişiriliyor. Bol kuzu etli bu lezzet, yanında pilavla lezzetli bir ana yemek olarak sofralarda yerini alıyor.

BORANİ

Şehrin geleneksel lezzetlerinden biri olan borani, et ve sebzenin birleşimiyle ortaya çıkan bir yemektir. Gümüşhane sofralarından eksik olmayan yemek yaz kış her öğünde tüketilebilir. 

Boraninin ana malzemeleri ıspanak ve pazıdır. Ayrıca kuzu eti ve nohut da yemeğin olmazsa olmazıdır. Soğan sarımsak ve tereyağı ile lezzetlendirilen yemek yaklaşık bir saat içerisinde hazırlanır ve üzerine sarımsaklı yoğurt dökülerek afiyetle yenir.

DİLBER DUDAĞI

Gümüşhane’de özellikle düğün, bayram gibi özel günlerde sıklıkla yapılan ve misafirlere sunulan dilbet dudağı hem Gümüşhane evlerinde yapılıyor hem de şehirdeki pastanelerde kolaylıkla bulunabiliyor.

ERİŞTE TATLISI

Gümüşhane evlerinden eksik olmayan erişte tatlısı, ince ince kesilmiş el açması eriştelerin tereyağında kızartılmasından sonra şerbet dökülmesiyle hazırlanır. Erişteler şerbeti çekinceye kadar bekletildikten sonra sofrada yerini almaya hazır hale gelir.

EVELİK DOLMASI

Birçok yörede adı duyulan evelik dolması, aslen Gümüşhane yöresine ait olan geleneksel bir yemektir. İster etli ister zeytinyağlı yapılabilen dolmanın iç harcında tercihe göre pirinç ya da bulgur da kullanılabilir. Klasik sarmalardan farklı olarak çiğ bulgurla değil hamur haline getirilmiş haşlanmış bulgurla yapılır. Hazırlanan iç harcı evelik yapraklarına sarılır ve kemikli et, zeytinyağı, salça ve su eklenerek tencerede pişirilir.

FITFIT HAŞILI

Gümüşhane sofralarında yerini alan fıtfıt haşılı, bulgur ve süzme yoğurdun bir araya gelmesiyle oluşan geleneksel lezzetlerden biridir. Fıtfıl haşılı, hazırlandıktan sonra üzerine dökülen kızdırılmış tereyağı ile sofralara hazır hale getiriliyor.

GENDİME PİLAVI

Gümüşhane yöresel yemekleri listesinde yer alan  gendime pilavı, şehrin meşhur lezzetlerinden biridir. Bildiğimiz pilavlardan oldukça farklı olan gendime pilavı içerisinde et bulunduğu için genellikle et yemeklerin yanına değil sebze yemeklerinin yanına tamamlayıcı olarak yapılır.

Gümüşhane ve çevresinde özel günlerde sıklıkla yapılan pilavın içerisinde aşurelik buğday, kuru fasulye, kuzu eti, soğan gibi malzemeler yer alıyor.

KARTOL YAHNİSİ

Gümüşhane’nin meşhur et yemeklerinden biri olan kartol yahnisi, ana yemek sofralarında sıklıkla yerini alan bir sulu yemektir. Yemeğe neden kartol yahnisi denildiğini soracak olursanız Gümüşhane halkının patatese kartol dediğini öğrenmiş olursunuz. Yani kartol yahnisi bir çeşit patatesli yahnidir. Hem sebzeli hem de bol etli olan yemek besleyici özelliğiyle de dikkat çekiyor.

KATIKLI ÇORBA

Gümüşhanelilerin sofralarında yer alan katıklı çorba, yaz aylarında yemek için iyi bir alternatif oluyor. Ana malzemeleri mısır, bulgur yarması, fasulye ve ayran olan çorbanın yapımı da oldukça kolay. Mısır, yarma ve fasulye haşlanır. Ayrı bir tencerede hazırlanan ayranın içerisine haşlanan malzemeler eklenir ve nane ile süslenip servis edilir.

KETE

Ülkemizin her bölgesinde yapılmasına rağmen, kete denilince akla ilk Gümüşhane şehri gelir. Gül şeklinde yapılan kete hem görselliğiyle hem de lezzetiyle dikkat çekmektedir.

LEMİS

Lemis, sebze ve hamurun bir araya gelmesi ile hazırlanır. Ana malzemeleri un, ıspanak ve lor peyniridir. Öncelikle hamur hazırlanır ve merdane ile açılır. Ispanak, maydanoz ve lor peyniri ile hazırlanan iç harcı hamurun içerisine eklenir ve üzeri kapatılarak sacda pişirilir. Piştikten sonra da üzerine tereyağı sürülerek yenir.

PANCAR KAVURMASI

Daha çok meze olarak tüketilen pancar kavurması, pancar sevenler tarafından sofralarda ana yemeğin yanında salata olarak da tüketilir. Pancarlar, sirke ve sarımsaklı suda haşlanır. Daha sonra tavada zeytinyağı ile kavrulur. Servis sırasında da tercihe göre üzerine sarımsaklı yoğurt dökülebilir.

SİRON

Gümüşhane'nin vazgeçilmez lezzetlerinden biri olan siron, kadınlar arasında açılan sıcak yufkanın katlanarak kesilmesi ve kurutulmasıyla hazırlanıyor. Kuruyan sironlar, tepsiye diziliyor ve üzerine yoğurt ile kızdırılmış tereyağı dökülüyor. İsteğe göre üzerine kıyma harcı dökülen siron sofralarda yerini alıyor.

UN HERLESİ ÇORBASI

Sofralarda başlangıç olarak servis edilen çorbayı bir de böyle deneyin. Eritilmiş tereyağına un ilave edilerek iyice kavrulur ve daha sonra da su eklenerek kaynamaya bırakılır. Kıvam aldıktan sonra çorba içmeye hazır hale gelir. Servis ederken üzerine de tereyağında kızdırılmış pul biber eklenerek lezzetine lezzet eklenir.