Büyük yangın travmamız! Tarihte ilk itfaiye teşkilatını neden Türkler kurdu?

Orman yangınları yurdun dört bir yanını kuşatmış durumda. Neredeyse her gün bir yangın haberi ile sarsılıyoruz. Dünyada ağaçla ünsiyeti en güçlü medeniyet İslam medeniyeti, millet ise Türkler iken bu tabloyu çaresizce izlememiz vicdanları kahrediyor.

Büyük yangın travmamız! Tarihte ilk itfaiye teşkilatını neden Türkler kurdu? - Sayfa 1

Türk - İslam kültürü ve ağaç hassasiyeti

İslam, yaratılışı bir ağaç ile başlatır;

“Ey Âdem! Sen ve eşin cennette yerleşip dilediklerinizden yiyin. Ancak şu ağaca yaklaşmayın! Sonra zalimlerden olursunuz.” (Araf 19)

Benzer şekilde İslam öncesinde Türk tarihi de ağaç kültü ile başlatılır. Bilge Kağan yazıtında Türklerin çıkış membaı olarak Ötüken gösterilir. Ötüken büyük ve gür bir orman anlamına gelmektedir.

İslam Peygamberi kıyametin kopacağı aşikar olsa Müslüman’a son görev olarak ağaç dikilmesini emreder;

“Kıyâmet kopuyor olsa ve birinizin elinde bir fide bulunsa, kıyâmet kopmadan onu dikebilirse bunu hemen yapsın!”

1₇

Büyük yangın travmamız! Tarihte ilk itfaiye teşkilatını neden Türkler kurdu? - Sayfa 2

İslam öncesi Türk tarihinde ağaç ana ve baba gibi kutsal kabul görülmektedir;

“Çocuklar büyüyünce anne babalarını sordular. Onlar da o iki ağacı gösterdiler.”

İslam’ın büyük halifesi Hazreti Ömer, kendisini ziyarete gelen Bizans elçisine Allah’ı gözüyle görmek isterse bir ağacın gölgesine bakmasını tavsiye eder;

“Ağacın gölgesinde uyuyan Allah’ın gölgesini seyret.”

Osmanlı Devleti kurulurken de hem Türk kültüründeki ağaç kültü hem de İslam’daki ehemmiyetine binaen bir ağaç teolojisi üzerine inşa edilmiştir. Osman Gazi’nin rüyasını tevil eden Şeyh Edebali, Osmanlı’nın kuruluşunu ağacın heybeti ve kutsiyeti üzerine inşa eder.

Eyüp Sultan, Hayme Ana, Yunus Emre gibi manevi uluların mezarlarını heybetli kılan şey ağaçlardır. Bu yüzden bir mezarın etrafında ölene rahmeti mücessem hale getirmek için ulu ağaçlar dikilmektedir. Ziyaret enden kişinin huzurda, ağacın esintisi ve gölgesiyle huşu bulduğunu hangimiz inkar edebilir.

Ağaca bu denli hassasiyetli olmamız bizi yanıltmasın. Tarihimiz kundakçılarla doludur.

Bu yüzden tarihte ilk itfaiye teşkilatını kuran millet biziz.

2₇

Büyük yangın travmamız! Tarihte ilk itfaiye teşkilatını neden Türkler kurdu? - Sayfa 3

Yangın travmalarımız

Türk’ün tarihinin bir diğer parçası da ne yazık ki yangınlardır; çünkü tarihimiz gösteriyor ki kundakçı zihniyet tarihin her döneminde bu millete büyük acılar çektirmişti.

Yabancı seyyahların neredeyse tümünün eserlerinde ortak olan en önemli nokta yangınlardır.

Örneğin Seyyah Tournefort da İstanbul’un kanayan yarası yangınları şu sözlerle dile getirecekti;

“Karaya ayak bastığımız Galata'daki evler alçaktı, çoğu tahta ve kerpiçle yapılmıştı; böylece, yangın çıktığında, bir günde binlereesi yanıp kül oluyordu: Talan yapmak niyetinde olan askerler ya da yataklarında tütün içen Türkler burada bazen yangın çıkarıyorlardı; canlarını kurtarıp yalnızca evlerinden olanlar hemen teselli oluyorlardı; çünkü ev çok ucuza yapılabiliyordu.

Karadeniz kıyıları gerektiğinde her yıl bütün İstanbul'un yeniden inşa edilebilmesine olanak verecek kadar kereste sağlayabilecek yetenekteydi; ne var ki, ailelerin çoğu mallarını yitirdikleri için bütünüyle perişan olmuşlardı.

Eğer yanan iki ya da üç bin evden söz ediyorsak, bunun pek önemi yoktur: Yangın iki yüz adım kadar yaklaş tığında, hele de Türklerin karayel adını verdikleri kuzeydoğu rüzgârı kudurmuşçasına esiyorsa, kendi evinin yıkıldığını ve yağmalandığını görme acısı sık sık yaşanıyordu” (Tournefort Seyahatnamesi)

3₇

Büyük yangın travmamız! Tarihte ilk itfaiye teşkilatını neden Türkler kurdu? - Sayfa 4

Yeniçeriler, ganimet elde etmek için sık sık kazan kaldırıp padişah devirirdi; ama bundan daha sık yaptıkları cürüm yangın çıkartmaktı.

Bilhassa gayrimüslim mahallelerini yağmalamak için işlenen bu cürüm hafızalarımızda yangınların büyük bir travmaya dönüşmesine neden olmuştur. Koca İstanbul neredeyse her elli senede bir baştan aşağı yanarak kıyamet adeta mütemadiyen payitahtta prova edilmekteydi.

Bu soruna çözüm de bir Türk mucitten gelecekti.

4₇