Adalet Bakanlığı

Alm. Justizministerium (n.), Fr. Ministrérede la Justice, İng. Ministry of Justice. Adalet hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi, koordinasyonu ve denetlenmesi ile hizmetlerle ilgili her türlü idari faaliyetleri yürüten bakanlık.

Adalet işlerinin yeniden düzenlenmesi için 1868 yılında Divan-ı Ahkam-ı Adliye Nezareti kurulmuştur. Nazırlardan birinin başkanlığında çalışmaları yürüten bu kurul, Adalet teşkilatında ilk yeniliktir. Mahkemelerin 1878 yılında; Şer’iyye ve Nizamiyye olarak ikiye ayrılmasından sonra da Adliye ve Mezahip Nezareti kurulmuş ve Nizamiyye mahkemeleri bu nezarete bağlanmıştır.

2 Mayıs 1911 tarihinde çıkarılan Adliye ve Mezahib Nezareti Nizamname-i Dahili kanunu, Adalet Bakanlığı’nın kuruluşuna temel oldu.

Bakanlık, görevlerini şu teşkilatla yürütür: Teftiş Kurulu Başkanlığı, Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü, Özlük İşleri Genel Müdürlüğü, Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu.

Bakanlığın muhasebe, yayın, levazım ve evrak vb. müdürlükleri diğer kuruluşlardaki benzerlerinin aynıdır.

Adalet bakanlığının görevleri
Ceza hukuku ile özel hukuktaki yeni gelişmeleri takip edip, lüzumlu kanun tekliflerini hazırlar. Gerekli hallerde kamu davası açılması için cumhuriyet savcılarına emir verir. Genel ceza ve tevkif evleri, iş esası üzerine kurulmuş ceza evleri ve ıslah evleri açar ve bunların idare şekline dair düzenlemeler getirir. İş güvenliğini sağlar ve bunun için gerekli tedbirleri alır. Mahkum ve tutukluların cemiyete kazandırılması için, bunların bakımını, barındırılmasını, okutulmasını ve çalıştırılmasını temin eder. Hükümleri infaz eder. Genel ve özel aflar ile ilgili çalışmalar yapar. Avukat ve noterlere ruhsat verir ve bunları denetler. Adli tıp müessesesi bu bakanlığa bağlıdır. Hakim ve savcılar, bakanlığa bağlı olmakla beraber, bakanlık, hakim ve savcılar hakkında kararlar veremez. Bunlar hakkında Anayasada belirtilen ve kanunla kurulu bulunan Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu, karar verir. Bakanlığın mahkemeler üzerinde ancak idari yönden etkisi vardır; mahkemelerde alınan kararlarla ilgili hiçbir yetkisi yoktur. Kendi içerisinde, Merkez Teşkilatı, Teftiş Heyeti Başkanlığı, Savunma Sekreterliği gibi bazı bölümlere ayrılır.

Görevleri
Adalet Bakanlığının görevleri, 29 Mart 1984 gün ve 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. maddesinde sayılmıştır. Buna göre Adalet Bakanlığı'nın bazı görevleri şunlardır:

1. Kanunlarda kurulması öngörülen mahkemeleri açmak ve teşkilatlandırmak, ceza infaz ve ıslah kurumları, icra ve iflas daireleri gibi her derece ve türdeki adalet kurumlarını planlamak, kurmak ve idari görevleri yönünden gözetim ve denetimini yapmak ve geliştirmek,
2. Bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konularında Hakimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna teklifte bulunmak,
3. Kamu davasının açılması ile ilgili olarak kanunların Adalet Bakanına verdiği yetkinin kullanılması ile ilgili çalışma ve işlemleri yapmak,
4. Avukatlık ve Noterlik Kanunlarının Bakanlığa verdiği görevleri yapmak,
5. Adli sicilin tutulması ile ilgili hizmetleri yürütmek
6. Türk Ticaret Kanunu ile Ticaret Sicili Tüzüğünün Bakanlığa verdiği görevleri yapmak,
7. Adalet hizmetlerine ilişkin konularda, yabancı ülkelerle ilgili işlemleri yerine getirmek,
8. Adalet hizmetleriyle ilgili konularda, gerekli araştırmalar ve hukuki düzenlemeleri yapmak, görüş bildirmek,
9. Bakanlıklarca hazırlanan kanun ve kanun hükmünde kararname taslaklarının Bakanlığa gönderilmesinden önce Türk hukuk sistemine ve kanun yapmak tekniğine uygunluğunu incelemek,
10. İlgili mevzuat hükümlerine göre infaz ve ıslah işlerini düzenlemek,
11. İcra ve İflas daireleri vasıtasıyla, icra ve iflas işlemlerini yürütmek,
12. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.