11 ayda 4 trilyon! Vergi tahsilatında tarihi rekor kırıldı

Bütçe fazlası verilen kasım ayında tarihteki en yüksek aylık vergi tahsilatına ulaşılırken, yeni vergilerin geçerli olduğu temmuz-kasım döneminde aylık ortalama tahsilat, ilk yarıdakini neredeyse ikiye katladı. Tüketicilerin vergi yükünün daha çok artması ile vergi daha fazla tabana yayılmış oldu.

1,1 trilyonluk artırım karşılık buldu

2023 mali yılı merkezi yönetim bütçesinde toplam vergi geliri hedefi, 3 trilyon 199,5 milyar lira olarak hedeflenmiş ve ocak-haziran dönemindeki vergi tahsilatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 55 artarak 1 trilyon 602,1 milyar lira ile yıllık hedefle uyumlu gerçekleşmişti.
Deprem giderleri ve seçim dolayısıyla artan kamu harcama gereksinimi dolayısıyla temmuzda çıkarılan ek bütçe ile birçok vergide artırıma ve ek vergiler koyma yoluna gidilerek, başlangıçta hedeflenenin üzerine 1 trilyon 71,2 milyar liralık daha vergi tahsilatı öngörülmüş, bu revizyonla yıllık tahsilat hedefi 4 trilyon 270,7 milyar liraya çıkmıştı.

Tahsilat ikiye katlandı

Vergi tahsilatında ilk yarıdaki yüzde 55’lik artışa karşılık, yeni vergilerin geçerli olduğu temmuz-kasım döneminde ise tahsilat, geçen yılın ayın dönemine göre yüzde 121,8 oranındaki 1 trilyon 349,6 milyar liralık bir artışla 2 trilyon 457,6 milyar liraya ulaştı. İlk yarıda 267,1 milyar lira olan aylık ortalama vergi geliri, temmuz-kasım döneminde (beş ay) 491,5 milyar lira ile bunu neredeyse ikiye katladı. Özellikle kasım ayında 668,5 milyar lira ile bütçe tarihindeki en yeksek aylık vergi tahsilatına ulaşıldı. Aylık bazda elde edilen bütçe fazlasında geçen yılın aynı ayına göre kaydedilen 356,5 milyar liralık tahsilat artışı etkili oldu.

Üçte ikisi tüketimden

Temmuz-kasım dönemindeki tahsilatın 877,1 milyarını gelir, kar ve mülkiyet üzerinden alınan doğrudan vergiler, 1 trilyon 579,3 milyarını ise ÖTV, KDV gibi tüketimden alınan dolaylı vergiler oluşturdu. Yeni vergilerin geçerli olduğu bu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre kaydedilen tahsilat artışının 453,9 milyarı doğrudan vergilerden, 896,8 milyarı ise dolaylı vergilerden elde edildi. Anılan dönemlere göre doğrudan vergiler yüzde 107,3, dolaylı vergiler ise yüzde 131,4 arttı. İlk yarıda yüzde 63,8 olan dolaylı vergi oranı, son beş ayda yüzde 64,3’e yükseldi. Söz konusu oran 2022’nin temmuz-kasım döneminde ise yüzde 61,6 düzeyindeydi. Buna göre tüketimden alınan vergilerin toplam pastadaki payı daha da arttı; vergi daha fazla “taban”a yayıldı.

11 aylık tahsilat 4,1 trilyon

Yılın ikinci yarısında sağlanan hızlı artışla ilk on bir ay itibarıyla toplam vergi tahsilatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 89,6’lık bir artışla 4 trilyon 60 milyar liraya ulaştı. Geçen yıl ocak-kasım döneminde 194 milyar, yılın tümünde ise 196,1 milyar lira olan aylık ortalama vergi tahsilatı, bu yıl ilk on bir ay itibarıyla 369,1 milyar lira düzeyinde oluştu. Böylece ek bütçe kapsamındaki revizyonla 4 trilyon 270,7 milyara çıkarılan yıllık vergi geliri hedefinde kasım sonu itibarıyla yüzde 95,1’lik bir gerçekleşme oranına ulaşıldı. Revize yıllık hedefe göre gerçekleşme oranı doğrudan vergilerde yüzde 93,2, dolaylı vergilerde ise yüzde 96,3 oldu. Yıllık hedefin tutması için aralıkta 210,8 milyar liralık bir tahsilat yetiyor. Aralık ayı vergi gelirinde bunun üzerindeki her tutar, revize hedefin de aşılması anlamına geliyor.

Ek MTV’den 27 milyar

Ocak-kasım dönemindeki tahsilatın 1 trilyon 448,6 milyar lirasını ise doğrudan vergiler oluşturdu. On bir aylık dönemlere göre dolaylı vergilerdeki yüzde 100’ü aşan artışa karşılık, doğrudan vergilerdeki artış yüzde 72,7 oldu. Doğrudan vergiler kapsamında tahsilat gelir vergisinde yüzde 94,5 artışla 611,7 milyar, kurumlar vergisinde yüzde 53,7 artışla 766,7 milyar lira oldu. Doğrudan vergi niteliğindeki mülkiyetten alınan vergiler ise yüzde 175,2 artışla 70,2 milyar liraya çıktı. Bu kapsamda motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı yüzde 71,3 artışla 39,2 milyar, veraset ve intikal vergisi tahsilatı da yüzde 49,3 artışla 3,8 milyar lira olurken, ek bütçe kapsamında 7456 sayılı yasa ile getirilen “Ek Motorlu Taşıt Vergisi”ndeki 27 milyar liralık tahsilat, mülkiyetten alınan vergi tahsilatını arızi olarak yüksek oranda büyüttü.

Yarıdan fazlası KDV ve ÖTV

İlk on bir aydaki vergi gelirinin yarıdan fazlası dahilde ve ithalde alınan katma değer vergisi (KDV) ile birçok üründe alınan özel tüketim vergisinden (ÖTV) geldi. Ocak-kasım döneminde dahilde KDV tahsilatı geçen yılın eş dönemine göre yüzde 185,2 artışla 456,6 milyar, ithal ürünlere ödenen KDV de yüzde 62,3 artışla 848 milyar liraya ulaştı. Akaryakıt ve doğalgaz, sıfır motorlu taşıt satışları, alkollü içkiler, tütün ve tütün ürünleri, kolalı gazozlar, dayanıklı tüketim malları ve diğer ürünlerin satışından elde edilen ÖTV geliri de yüzde 120,9 artışla 811,5 milyar liraya ulaştı. Bu üç kalemdeki tahsilat, toplam vergi gelirinin yüzde 52,1’ini oluşturdu.

Dolaylıdan toplam 2,6 trilyon lira

Gümrük vergisi ve dış ticaretten alınan diğer vergilerden 130,3 milyar, banka ve sigorta muameleleri vergilerinden 115,6 milyar, çeşitli harçlardan 111,3 milyar, damga vergisinden 73,7 milyar, şans oyunları vergisinden 24,3 milyar, özel iletişim vergisinden 14,8 milyar, dijital hizmet vergisinden 9 milyar ve konaklama vergisinden 6,4 milyar liralık tahsilatla birlikte toplam dolaylı vergi tahsilatı yüzde 100,7 artışla 2 trilyon 601,6 milyar liraya ulaştı. Dolaylı vergilerin geçen yıl ocakkasım döneminde yüzde 60,5 olan pastadaki payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 64,1’e çıktı.