Amerikan arşivlerinde Atatürk detayı! 1921 tarihli gizli rapor ortaya çıktı... "Leb demeden leblebiyi anlayan bir zeka"

1921 yazında Ankara Garı’nda yapılan görüşmede, Amerikan istihbarat heyeti Gazi Mustafa Kemal’i yakından incelemiş.

O rapor yıllar sonra arşivlerden çıktı: “Bir kolej öğrencisi gibi ince saçlar geriye doğru taranmıştı… Leb demeden leblebiyi anlayabilen canlı görüntüsü vardı.”

ANKARA’DA TARİHİ GÖRÜŞME: BİR DÖNEMİN DÖNÜM NOKTASI

Birinci Dünya Savaşı sonrasında dünya dengeleri yeniden kurulurken, ABD sahaya yeni inen bir “oyun kurucu” haline gelmişti. İngiltere’nin yıpranmış gücü yerini Amerika’nın yükselen istihbarat ve diplomasi ağlarına bırakıyordu. Bu yeni dönemin en merak edilen lideri ise Anadolu’da destan yazan Mustafa Kemal Paşa’ydı.1921 yazında, henüz savaşın dumanı

dağılmadan, Amerikan donanmasından seçilmiş bir istihbarat heyeti Ankara’ya gönderildi. Amaç; hem askeri hem de siyasi tabloyu yerinde görmek, hem de Anadolu direnişinin liderini yakından tanımaktı.

Heyet, Ankara Garı’ndaki iki katlı mütevazı taş binada Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildi. Bugün müze olarak kullanılan o bina, aslında yeni Türk devletinin kalbinin attığı yerdi.

AMERİKAN HEYETİNİN GÖZÜNDEN MUSTAFA KEMAL

ABD’nin 1 Temmuz 1921 tarihli raporunda, Mustafa Kemal Paşa’ya dair şu ifadeler yer aldı:

“Ihlamur ağaçları altındaki küçük taş evin kapısından üst kattaki toplantı odasına kadar her türden sivil ve üniformalı görevliler sıralanmıştı. Mustafa Kemal Paşa yeşil örtülü toplantı masası, birçok sandalyesi, bir kanepe ve bir kitaplığı olan bir odada bekliyordu. Pembe ipek püsküllü ve aynı renkteki mercan tesbihini sinirli şekilde çevirir halde, kapının içinde ayakta karşıladı bizi... İlk bakışta oldukça sinirli beklemekte olduğu görülüyordu.”
Rapor devam ediyordu:

“Türkiye’de dikilmediği belli olan kurşuni mavi renkte, çok zarif bol bir elbise giymişti. Üzerinde dik yakalı bir gömlek, yumuşak görünümlü bir yelekle bunları tamamlayan kavisli küçük bir kravatı vardı. Ne fesi ne de kalpağı vardı. Bir kolej öğrencisi gibi ince saçlar geriye doğru taranmıştı. İlk görüşte gençliği sizi etkilerdi. Çıkık elmacık kemikleri, hafif çukur yanaklar küçük kavisli bir buruna yerleşmiş bir görünüm veriyor. Yüzü iyi eğitim almış, üst düzey biri gibi anlamlı, garip bir biçimde mimiksizdi.”

"LEB DEMEDEN LEBLEBİYİ ANLAYABİLEN CANLI GÖRÜNTÜSÜ"

Amerikan istihbarat raporu, Mustafa Kemal’in zeka ve karizmasına özel bir vurgu yapıyordu:

“Keskin anlamlı şakakları ile ilk bakışta göze çarpan dışa eğimli kaşları, O’nun başlıca özelliği idi. Leb demeden leblebiyi anlayabilen canlı görüntüsü entelektüelliğinin önündeydi.”
“Burnunun üzerinde iki küçük beni vardı. Tartışılan konuyu onaylayıp onaylamadığını belirtecek biçimde kaşlarını aşağı yukarı hareket ettiriyordu. Ağzının her iki yanındaki çukurların hafifçe geriye çekilip çekilmediğini fark edinceye kadar niyetlendiği şeyi anlayamazdınız. Çenesi küçük olmasına karşın, sivri ve kararlıydı. Onunla görüşürken beyninizde bir yoğunlaşma duygusuna kapılırsınız, arkasından soru ne kadar karmaşık ve çetin olursa olsun geniş çözümlü seçeneklerle konunun tam olarak anlaşılmasını sağlar ve geniş bir bakış açısına sahip olursunuz.”

SOĞUK VE MESAFELİ AMA ZEKASIYLA ETKİLEYİCİ

Rapor, Paşa’nın heyetle ilk temasında “soğuk ve mesafeli” bir duruş sergilediğini de belirtiyordu. Ancak bu tavrın, bağımsızlık mücadelesinin ruhunu korumaya çalışan bir liderin bilinçli politikası olduğu açıktı.

Mustafa Kemal, ABD temsilcisi Lewis Heck’e o gün verdiği mesajla aslında diplomatik çizgisini de belirlemişti:

“Milliyetçilerle siyasi ilişki kurmadan hiçbir şey yapılamaz.”

Bu cümle, Türkiye Cumhuriyeti’nin daha kurulmadan önceki dış politika anlayışını özetleyen ilk sinyallerden biri oldu.

TARİHİN TOZLU ARŞİVLERİNDEN BUGÜNE

Askerî tarihçi Prof. Dr. Esat Arslan tarafından 1995’te Amerikan askeri arşivlerinde bulunan bu belgeler, 20. yüzyılın başındaki diplomatik gözlemleri gün yüzüne çıkardı. Raporun satır aralarında, genç Cumhuriyet’in mimarının nasıl bir zeka, karizma ve stratejik derinliğe sahip olduğu açıkça görülüyor.

Bugün Ankara Garı müze binasında hâlâ o görüşmenin yankısı hissedilirken, Atatürk’ün liderliğinin uluslararası gözlemciler tarafından bile “entelektüel zeka ve keskin sezgi” kelimeleriyle tanımlanması, tarihe bir kez daha yön veriyor.

Kaynak: Hürriyet / Musa Kesler