450 Yıllık Köyde Büyük Çöküş! Nüfus 4 Kişiye Düştü!
Bursa’nın Büyükorhan ilçesine bağlı 450 yıllık Çökene Mahallesi, yıllar önce yaşanan su krizi nedeniyle büyük ölçüde boşaldı. Bir zamanlar 50’den fazla hanenin bulunduğu köyde bugün yalnızca 4 kişi yaşıyor. Su sorunu 1980’lerde köyü tamamen dağıtmış, 2008’de mahalle statüsü iptal edilerek Bademli’ye bağlanmıştı. Yıllar sonra su sorununun çözülmesiyle birkaç aile geri dönse de nüfus yeniden toparlanmadı. Köyde kalan 3 hanede; eski muhtar Hüseyin Kaya, eşi Fadime Kaya ve iki yalnız kadın var.
Bursa’nın dağ silsilesi içinde yer alan ve geçmişi yaklaşık dört buçuk asra dayanan Çökene Mahallesi, zaman içinde karşılaştığı ağır su sıkıntısı nedeniyle neredeyse tamamen boşalmış durumda. Büyükorhan’a bağlı bu eski yerleşim, 1980’li yılların sonunda başlayan su problemiyle birlikte hızlı şekilde nüfus kaybetti.
Yıllarca tarım ve hayvancılıkla geçinen köylüler, içme ve kullanma suyuna erişim sağlayamayınca mahalleyi terk etmek zorunda kaldı. Terk edilmiş evlerin yıkılması, ahşap yapıların çökmesi ve yolların bakımsız kalmasıyla köy uzun süre sessizliğe büründü. Bir dönem tamamen insansız kalan bölge, zamanla adeta hayalet bir yerleşime dönüştü.
2008 yılında mahalle statüsünün kaldırılarak Bademli Mahallesi’ne bağlanması da bu sürecin bir parçası oldu. Ancak yıllar sonra yapılan altyapı düzenlemeleri ve su sorununun büyük ölçüde giderilmesi, bazı ailelerin ata topraklarına geri dönmesini sağladı. Buna rağmen eski nüfusun yalnızca çok küçük bir bölümü köye dönüş yaptı.
KÖYÜN ÇÖKÜŞ SÜRECİ VE GERİYE KALAN YALNIZ 4 KİŞİ
Çökene Mahallesi’nde bir zamanlar 50’nin üzerinde hanede yaşam varken, bugün üç evde hayat sürüyor. Köyün toplam nüfusu dört kişiye kadar düşmüş durumda. Bu kişilerden biri olan eski muhtar Hüseyin Kaya ve eşi Fadime Kaya, yıllar önce Bursa’ya göç etmiş ancak su sorununun çözülmesiyle memleketlerine geri dönmeyi tercih etmiş. Köyün dağınık yapısı, ulaşım zorluğu ve ekonomik faaliyetlerin sınırlı olması, mahalleyi yıllardır geri dönüşü zor bir yer hâline getirdi.
Fadime Kaya, geçmişte su sıkıntısı nedeniyle köy yaşantısının sürdürülemez hâle geldiğini; çocuklarının okul ihtiyaçları ve yaşam koşullarının ağırlaşması nedeniyle şehirde yıllarca yaşadıklarını anlatıyor. Köyde kalan diğer iki hanede ise eşleri vefat etmiş kadınlar yaşamlarını sürdürüyor. Eskiden bayramlarda, hasat zamanlarında dolup taşan sokaklar bugün sessiz, evlerin çoğu ise harap halde.
TEKRAR KURULAN KÖY HAYATI VE DOĞAL ÜRETİMİN SÜRDÜRÜLMESİ
Köyde geriye kalan az sayıdaki kişi, geçimini temel düzeyde tarım ve hayvancılıkla sürdürüyor. Fadime Kaya, birkaç keçi ve tavukla küçük bir üretim düzeni kurduklarını, sütü işleyerek yoğurt ve peynir yaptıklarını ifade ediyor. Büyük ölçekli tarımın neredeyse tamamen sona erdiği mahallede, önceki yıllardaki üretim hareketliliği yerini daha çok bireysel ihtiyaçlara yönelik bir yaşama bırakmış durumda.
Köyün topraklarının bir kısmı hâlâ ekilebilir olmasına rağmen nüfusun yok denecek kadar az oluşu, tarımsal faaliyetlerin yeniden canlanmasını güçleştiriyor. Çocukları ve torunları şehirde yaşayan Kaya ailesi, köydeki yaşamın fiziksel zorluklarına rağmen doğayla iç içe olmanın kendileri için değer taşıdığını dile getiriyor. Yaz aylarında kısmen ziyaretçi alan köyde, eski evlerin çoğunun yıkılmış veya kullanılmaz hâle gelmiş olması yerleşimin geçmiş yoğunluğuna dönmesini zorlaştırıyor.
Çökene Mahallesi bugün yalnızca birkaç kişinin yaşadığı, fakat geçmişin izlerini hâlâ taşıyan bir yerleşim niteliğini koruyor. Yıllar önce susuzluk nedeniyle dağılan köyde atılan her adım, hem geçmiş yaşantılardan izler barındırıyor hem de dağ köylerinin Türkiye’de karşılaştığı ortak sorunlara ışık tutuyor.
