Faiz düştü, dolar neden artmadı? Eski Türkiye yok artık

İBRAHİM AÇAR

Oysa doların artmamasının hem ekonomik hem de siyasi gerekçeleri olduğunu ıskalıyorlar.
Türkiye, son 20 yıldır yaptığı atılımlarla askeri ve siyasi açıdan en güçlü dönemini yaşıyor. Ülkeye döviz girişi durmuyor. Turizm gelirleri zirve yaptı. Üstelik Avrupa’daki enerji krizi nedeniyle turizm sezonu kış aylarına da taşındı. Otellerin hepsi kışın da yüzde 100 dolu. Savaştan ve soğuktan kaçan insanlar Türkiye’den ev alıyor ya da kiralık ev tutuyor. Emlakçılar, Rus eleman çalıştırıyor. Hem doğrudan yabancı yatırım hem de kaynağı belirsiz döviz girişini anlatan Net hata noksan kalemi de artıyor.

Rusya Akkuyu santralı için 15 milyar dolar göndereceğini açıkladı. Bunun 5 milyar doları geldi. Şirketlerin döviz kredileri azaldı. Çünkü faizler düşüyor. Sermaye piyasaları canlanıyor. Büyük firmalar finansman ihtiyacını halka arzlarla sağlıyor. Kur korumalı mevduat TL’nin dövize yönelmesini önlüyor. Bir de üzerine istikrarlı bir hükümet olunca dövizde artış ekonomik kurallar içerisinde gerçekleşiyor.

Bütün bunların yanı sıra reel ekonominin oyuncuları yani şirketlerin dövizle olan işleri azalıyor Merkez Bankası'nın haftalık para ve banka istatistiklerine göre geçen hafta yurt içi yerleşiklerin döviz mevduat stoku 3.3 milyar dolar düşüşle 213 milyar 880 milyon dolara geriledi. Parite etkisinden arındırılmış düşüş 1.4 milyar dolar olurken bunun neredeyse tamamı şirketler kaynaklı oldu. Parite etkisinden arındırılmış haftalık değişimde bireylerin döviz mevduatlarında 72 milyon dolarlık sınırlı bir artış gözlendi. Böylece 19 Ağustos itibarıyla bireylerin döviz mevduat hesapları 130 milyar 841 milyon dolara, şirketlerin ise 83 milyar 42 milyon dolara geriledi.

17.6 MİLYAR DOLAR DÜŞTÜ

Şirketlerin döviz hesaplarındaki düşüşün yanı sıra bir süredir azalma eğiliminde olan döviz kredilerinde de daha hızlı bir düşüş trendi gözleniyor. Aynı tarihlerde şirketlerin döviz mevduatlarının ise 90 milyar dolardan geçen hafta itibarıyla 83 milyar dolara gerilediği görülüyor. BDDK'nın verilerine göre yıl sonunda 156 milyar 607 milyon dolar olan ticari döviz kredileri 17.6 milyar dolar azalışla, 139 milyar dolara gerilediği gözleniyor. Döviz kredi hacminde özellikle haziran ayı itibarıyla gözlenen hızlı düşüş, şirketlerin döviz satışında, kredi kapamanın da payının olabileceğini düşündürüyor.

Net hata noksan kalemindeki artış da dolarım ateşini söndürüyor. Merkez Bankası’nın (TCMB) ağustos ayına dair ödemeler dengesi verilerinde net hata ve noksan kalemi yeni bir rekor kırdı.

Döviz gelirlerinin giderlerden daha az olması anlamına gelen cari açık ağustosta 3,1 milyar doları aşarken, aynı dönemde 4 milyar dolar kaynağı meçhul para girişi dikkatten kaçmadı. 12 aylık birikimli cari açık 41 milyar doları buldu.
Net hata ve noksan kaleminde gösterilen paraların tutarı 2022 yılının ocak-ağustos döneminde ise 28,3 milyar doları buldu. Yılın ilk sekiz ayında 39,7 milyar dolarlık açığın yüzde 71’i bavulla gelen dolarlar ile finanse edildi.

Ayrıca varlık barışı uygulaması nedeniyle de ülkeye para girişi oluyor. 2021 yılında kaynağı meçhul para girişi 20 milyar doları aşarken, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükûmeti, “Varlık Barışı” diye bilinen kanunun geçerlilik süresini 31 Mart 2023 tarihine kadar uzatmıştı.
Kanuna göre, yurt dışındaki döviz, altın, mücevher ve menkul kıymet (hisse senedi, bono ve tahvil) gibi varlıklarını Türkiye’ye getirenlerden 30 Eylül’e kadar sadece yüzde 1 vergi alınıyor. Söz konusu paraların sahipleri geriye dönük “Nereden buldun?” incelemesine tabi tutulmuyor.
Çekirdek gösterge olan altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ağustos ayında 6,3 milyar dolar fazla verdi. Geçen yıl aynı dönemde aynı kalem 5 milyar dolar seviyesindeydi.
Hizmetler dengesi kaynaklı girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 2,5 milyar dolar artarak 7,2 milyar dolara yükseldi. Bu kalem altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, 1,43 milyar dolar artarak 5,13 milyar doları olarak gerçekleşti.

AĞUSTOSTA 812 MİLYON DOLAR SICAK PARA

TCMB verilerine göre, doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler ağustosta 573 milyon dolar olarak kaydedildi.
Aynı dönemde portföy yatırımları 812 milyon dolar tutarında net giriş kaydetti.
Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 17 milyon dolar ve 2,4 milyar dolar net kullanım gerçekleştirmişken, bankalar 260 milyon dolar net geri ödeme yaptı.

Resmi rezervler ağustosta 10,8 milyar dolar net artış kaydetti.