İliç'te hayat durdu! Halk madenin açılmasını istiyor... 1,5 milyar dolarlık kayıp, 50 bin kişi geçim derdine düştü

Madencilik, Türkiye’de sadece ihracat ve cari denge açısından değil, kırsal kalkınmada da kritik rol oynuyor.

Maden işletmeleri bulundukları ilçelerde:

Doğrudan ve dolaylı binlerce kişiye istihdam sağlıyor,
Tedarik zinciriyle yüzlerce firmayı ayakta tutuyor,
Sosyal yaşamdan eğitime, tarımdan hayvancılığa kadar çarpan etkisi yaratıyor.

Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni, bu etkinin en somut örneklerinden biri olarak öne çıkıyor.

ÇÖPLER ALTIN MADENİ DURUNCA İLİÇ’TE HAYAT YAVAŞLADI

Çöpler Altın Madeni, faaliyette olduğu dönemde İliç’i adeta küçük bir cazibe merkezine dönüştürdü. Nüfus kısa sürede 2 binden 10 bine çıkarken:

Esnaf canlandı,

Konaklama, yeme-içme, ulaştırma, tarım ve hayvancılık hareketlendi,
İlçe, çevre il ve ilçelerden göç alan bir yerleşim haline geldi.

Ancak madenin Şubat 2024’ten bu yana kapalı kalması, İliç’te ekonomik ve sosyal hayatı neredeyse durma noktasına getirdi. Esnaf satış yapamaz hâle geldi, birçok işletme kepenk kapattı, gençler iş bulamadığı için ilçeyi terk etmeye başladı.

20 AYDA 1,5 MİLYAR DOLARLIK ALTIN KAYBI

Çöpler Altın Madeni’nin durması, yalnızca İliç’i değil Türkiye ekonomisini de olumsuz etkiledi.

Türkiye’nin yıllık altın üretimi, maden faaliyetteyken 2020’de 42 tonla Cumhuriyet rekoruna ulaştı.

Madenin 21 aydır kapalı olması nedeniyle yıllık toplam üretim 32 tona geriledi.

Yıllık yaklaşık 200 bin ons altın üreten tesisin 20 ay devre dışı kalmasının Türkiye ekonomisine maliyeti, 10 ton altına denk gelen yaklaşık 1,5 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
Bunun yanında devletin:

Vergi,
SGK primi,
Devlet hakkı
gibi kalemlerde de ciddi kayba uğradığı ifade ediliyor. Cari açığın en büyük kalemlerinden biri altın olduğu için, Çöpler Altın Madeni’nin durması doğrudan Türkiye’nin dış ticaret dengesine de olumsuz yansıyor.

TÜRKİYE’DE BİR İLK, DÜNYADA SAYILI: SÜLFİT TESİSİ ÜRETİME HAZIR

Madenin yabancı ortaklarından SSR Mining’in Kıdemli Başkan Yardımcısı Cengiz Demirci, yeniden faaliyete geçmek için tüm hazırlıkların tamamlandığını, 6 aydır üretime hazır olduklarını söyledi.

Demirci, üretim yönteminin tamamen değiştiğini vurgulayarak şunları anlattı:

“Bundan böyle sadece tank liçi dediğimiz yöntemle, sülfitli cevher üretim tesisinde üretim yapacağız. Türkiye’de bir ilk olan sülfit tesisi, dünyada da sınırlı sayıda bulunuyor. Bugünkü rakamlarla yatırım maliyeti yaklaşık 3 milyar doları buluyor. Anagold olarak Türkiye ekonomisi için Çöpler Altın Madeni’nde önemli bir üretim yaptığımızın farkındayız. Ülkemize güveniyoruz, önümüzdeki dönemde de yatırımlarımıza devam edeceğiz.”

KAPALI SİSTEMLE ÇEVRE VE İŞ GÜVENLİĞİNDE YENİ DÖNEM

Şirket, yeni yöntemin özellikle iş güvenliği ve çevre açısından kritik olduğuna dikkat çekiyor.

Demirci, yeni sülfit tesisini şöyle anlattı:

“Kapalı sistemler sayesinde iş güvenliği riski en düşük yöntem. Tüm süreçler otomasyonla kontrol ediliyor. Üretim kapalı bir sistemde gerçekleştiği için toprak ve su kirliliği riski en aza indiriliyor. Yüksek teknoloji sayesinde altının geri kazanım oranı da daha yüksek. Altında arz açığı olan ülkemiz için bu son derece önemli.”
Bu yapı, hem çevresel kaygıların azaltılması hem de stratejik altın üretiminin güvenle sürdürülmesi anlamına geliyor.

ESNAF SİFTAH YAPAMADAN GÜN KAPATIYOR

Madenin kapalı kalması İliç’teki küçük esnafı adeta kilitledi.

Giyimci,
Manav,
Kasap,
Küçük işletmeler,
Erzincan merkezdeki bayiler…
hepsi aynı cümleyi kuruyor: “Maden kapanınca hayat durdu.”

Giyim mağazası işletmecisi Nurten Apaydın, yaşanan sıkıntıyı şu sözlerle anlattı:

“İnsanlar işten çıkınca durum bize de yansıdı. Hem esnaf olarak biz zorlanıyoruz hem de halk genel anlamda etkilenmiş durumda. Madenin bir an önce açılmasını istiyoruz, ilçemiz için de daha iyi olacağını düşünüyorum.”
Manav işletmecisi Özlem Sayer Gürbüz ise şunları söyledi:

“Maden açıldıktan sonra biz de dükkânı açtık ama şimdi köyümüze giriş çıkış neredeyse yok. Başka köylere pazar kurmasak iş yapamayız. Sirkülasyon bitti.”
Kasap Ümit Budak:

“İnsanların maddi gücü zayıfladı. Sadece İliç değil, Malatya, Elâzığ, Erzincan gibi çevre iller de madenin açılmasını bekliyor. İlçenin durumu iyi değil, bir an önce madenin açılması lazım.”
Erzincan merkezde lastik bayii işleten Cemal Başgöze de İliç’teki durgunluğun şehre yansıdığını vurguladı:

“Satışlarımızın yaklaşık yüzde 80’i İliç’e yapılıyordu. Kapanmanın ardından işlerimiz ciddi ölçüde azaldı. Açılmasını esnaf olarak talep ediyoruz, hem Erzincan’a hem ülkemize katkı sağlayacağına eminiz.”

ESKİ ÇALIŞANLAR TEK UMUTLA BEKLİYOR: MADEN AÇILSIN, İŞİMİZE DÖNELİM

Taşeron firma çalışanı Recep Şeker, maden kapanınca çok sayıda kişinin işsiz kaldığını söylüyor:

“Maden kapandı, birçok kişi işsiz kaldı, tabiri caizse aç kaldı. Sadece biz değil, civar illerden birçok insan bu madenden ekmek yiyordu. Herkes bir umutla madenin yeniden açılmasını bekliyor.”

Anagold’da Proses ADR bölümünde çalışan Yasin Gürbüz ise çalışma koşullarını şöyle anlattı:

“İşsiz kaldık ama orada çalışma koşulları gayet iyiydi. İSG kurallarına uygun, yan hakları güçlü bir işti. Maden açılırsa tekrar çalışmayı düşünüyorum. Hem yerel halk hem çalışanlar için madenin bir an önce açılması çok önemli.”
İlçe sakini Hüseyin Gürbüz de tabloyu özetledi:

“Maden faaliyetteyken ilçe canlıydı, şimdi ise sönük hale geldi. İşlerin durmasıyla işsizlik en üst seviyeye çıktı. Madenin bir an önce açılması gerekiyor.”

SOSYAL KALKINMA FONU İLE ÜRETİM ARTTI, ŞİMDİ ASKIDA

İliç’in Elmacık mezrasında hayvancılıkla uğraşan Mustafa Aslan, madenin sağladığı Sosyal Kalkınma Fonu sayesinde ayakta durduğunu söylüyor:

“Bu destekle ahırımı yaptım, şu anda 400 küçükbaş hayvanım var. Eğer maden olmasaydı bu ahırı boşuna yapmış olurdum. Bu fondan köyde hemen herkes faydalandı.”
Maden faaliyetteyken:

Tarım,
Hayvancılık,
Eğitim,
Kadın girişimciliği
gibi alanlarda çeşitli projeler destekleniyor, vatandaşlara hibe sağlanıyordu. Madenin kapalı olduğu dönemde ise bu desteklerin büyük kısmının askıya alındığı belirtiliyor.

SİYASET ÜSTÜ ORTAK ÇAĞRI: MADEN AÇILSIN

İliç’te farklı siyasi partilerin temsilcileri, maden konusunda ortak bir noktada buluşuyor: “İlçe nefes almak için bu madene muhtaç.”

İliç Belediye Başkanı Mehmet Elçi:

“Madenin 21 aydır kapalı olması ilçede hem ekonomik hem sosyal sıkıntılar oluşturdu. Nüfus ciddi oranda azaldı. Artık sadece bir işletmeden değil, bir ilçenin yeniden canlanma mücadelesinden söz ediyoruz. Madenin açılması sadece İliç için değil, ülkemiz için de önemli. Devletimizden bu konuda destek bekliyoruz.”

AK Parti İlçe Başkanı Ahmet Yılmaz:

“Esnaf iş yapamaz hale geldi, işsizlik arttı. Gençlerimiz başka illerde iş aramak zorunda kalıyor. Madenin bir an önce faaliyete geçmesini ve ekonomik sıkıntıların hafiflemesini bekliyoruz.”

MHP İlçe Başkanı Mahmut Taşyumruk:

“Her gün onlarca vatandaş ‘Artık evimize ekmek götüremiyoruz’ diyerek bize ulaşıyor. Şirket üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdi. Devletimizin de gerekli adımları atacağına inanıyoruz. İnsan sağlığı elbette önceliklidir, ancak gerekli tedbirlerin alındığını da biliyoruz.”

CHP İlçe Başkanı Gökmen Yıldırım:

“Maden faaliyetteyken taşeronlarla birlikte 4 bine yakın kişi çalışıyordu, şimdi tamamı işsiz. Pek çok esnaf dükkânını kapattı. İşsizlik maaşlarının süresi doldu, insanlar geçim derdinde. Bu maden Türkiye’deki altın üretiminin dörtte birini karşılıyordu; kapanma yalnızca İliç’i değil ülke ekonomisini de etkiledi. Gittiğimiz her yerde vatandaşların en çok sorduğu soru ‘Maden ne zaman açılacak?’ oluyor.

AK Parti İl Başkan Yardımcısı Mustafa Gürbüz:

“İnsanlar işten çıkınca bu durum doğal olarak bize de yansıdı. Gerçekten büyük bir sıkıntı var. Madenin bir an önce açılmasını istiyoruz.”

Erzincan İl Genel Meclisi Başkanı Cavit Şireci:

“Çalışanların aileleriyle birlikte 12 binden fazla kişiyi etkileyen bir durumdan bahsediyoruz. Özel idarenin madenlerden aldığı pay da azaldı. 524 köyümüze hizmet götürmekte zorlanıyoruz."

“ÇEVRE KİRLİLİĞİ İDDİALARI ASILSIZ”

Çöpler Köyü Muhtarı Celal Çoban, tartışmalara konu olan çevre iddialarını şöyle yanıtladı:

“Burada çevre kirlendi, siyanür sızdı gibi söylemler asılsız. Sebze ve meyve yetiştiriyoruz, gölde balıklar var. Çevresel olarak bir sıkıntı yaşamadık.”

Yeni sülfitli kapalı sistemle birlikte, maden yönetimi çevre risklerinin de minimuma indirildiğini savunuyor.

ÇÖPLER ALTIN MADENİ 3 BİN 500 KİŞİYE EKMEK KAPIISIYDI

Maden kapanmadan önce:

650 kişi doğrudan,
Taşeronlarla birlikte 3 bin 500 kişi maden üzerinden geçimini sağlıyordu.
117 ana ve alt taşeron firma bölgede aktifti.
Bin 116 tedarikçiden düzenli alım yapılıyordu.
Faaliyetlerin durmasıyla:

370 Anagold çalışanı,
2 bin 200 taşeron işçi olmak üzere toplam 2 bin 570 kişi işsiz kaldı.
Dolaylı etkiyle birlikte yaklaşık 50 bin kişinin bu süreçten etkilendiği tahmin ediliyor.

ALTIN MADENCİLİĞİ CARİ AÇIĞIN KİLİT BAŞLIĞI

TÜİK verilerine göre 2025’in ilk yarısında dış ticaret açığı 49,4 milyar dolar oldu. Bunun:

Yaklaşık yüzde 40’ı madencilik kaynaklı,
Altın ise bu açığın en kritik kalemlerinden biri.
2023’te dış ticaret açığının yüzde 24,2’si altından,
2024’te yüzde 16,6’sı,
2025’in ilk yarısında yüzde 16,2’si altından kaynaklandı.
Türkiye’nin:

Yıllık altın talebi 150–200 ton arasında,
Mevcut üretim bunun yaklaşık beşte biri düzeyinde.
Toplam altın potansiyeli 6.500 ton civarında,
Bunun yalnızca yüzde 20’si işletilmiş durumda.
Yerin altında bugünkü değerlerle yaklaşık 460 milyar dolarlık altın rezervi olduğu hesaplanıyor.

Bu tablo, Çöpler Altın Madeni’nin hem İliç hem Türkiye ekonomisi için neden kritik olduğunu açıkça gösteriyor.