Aort yırtılması nedir? Aort yırtılması belirtileri nelerdir? Tedavisi var mı? Ölümcül risk taşıyor mu?

Aort, kalpten pompalanan oksijenlenmiş kanı tüm vücuda taşıyan en büyük atardamardır. Kalpten çıktıktan sonra göğüs ve karın boşluğu boyunca ilerler ve çeşitli dallara ayrılarak organlara kan ulaştırır. Aortun duvarı üç katmandan oluşur: iç katman (intima), orta katman (media) ve dış katman (adventitia).

Aort Yırtılması (Aort Diseksiyonu) Nedir?

Aort yırtılması (aort diseksiyonu), aort duvarının iç katmanında (intima) bir yırtık oluşması sonucu kanın bu yırtıktan girerek orta ve dış katmanları birbirinden ayırması durumudur. Bu durum, aort duvarında yeni bir "yalancı lümen" oluşmasına ve kanın normal akışının bozulmasına yol açar. Zamanla bu yırtık genişleyebilir veya aortun tamamen yırtılmasına (rüptür) neden olabilir ki bu durum hayati tehlike arz eder.

Aort Yırtılmasının Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Aort yırtılmasının kesin nedeni her zaman belirlenemese de, bazı önemli risk faktörleri bulunmaktadır:

• Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): En önemli risk faktörlerinden biridir. Yüksek kan basıncı, aort duvarına sürekli baskı yaparak zayıflamasına ve yırtılma olasılığını artırır.
• Genetik Faktörler: Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu, Loeys-Dietz sendromu gibi bazı genetik bağ dokusu hastalıkları aort duvarının zayıflamasına neden olabilir.
• Aort Anevrizması: Aortun anormal şekilde genişlemesi (anevrizma), yırtılma riskini artırır.
• Doğuştan Kalp Hastalıkları: Özellikle aort koarktasyonu (aortun daralması) gibi bazı doğuştan kalp sorunları aort yırtılması riskini yükseltebilir.
• Travma: Göğüse alınan künt travmalar (örneğin trafik kazaları) aort yırtılmasına neden olabilir.
• Yaş: Aort yırtılması genellikle 60-70 yaş arasındaki bireylerde daha sık görülür.
• Sigara Kullanımı: Damar sağlığını olumsuz etkileyerek aort yırtılması riskini artırır.
• Kokain Kullanımı: Kan basıncını ani ve tehlikeli şekilde yükselterek aort yırtılmasına yol açabilir.
• Gebelik: Nadiren de olsa gebelik sırasında aort yırtılması görülebilir.

Aort Yırtılmasının Belirtileri Nelerdir?

Aort yırtılmasının belirtileri ani ve şiddetli olabilir ve genellikle diğer kalp sorunlarıyla karıştırılabilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Ani ve şiddetli göğüs ağrısı: Genellikle bıçak saplanır tarzda, yırtılır veya yırtılır gibi hissedilir. Ağrı sırta, boyna veya karına yayılabilir.
• Göğüste, sırtta veya karında ani ve şiddetli ağrı.
• Terleme.
• Baş dönmesi veya bayılma.
• Nefes darlığı.
• Nabızda eşitsizlik veya zayıflık (özellikle kol veya bacaklarda).
• Felç benzeri belirtiler (konuşma güçlüğü, görme sorunları, vücudun bir tarafında güçsüzlük).
• Kan basıncında ani düşüş.

Aort Yırtılması Nasıl Teşhis Edilir?

Aort yırtılması acil bir durumdur ve hızlı teşhis hayati önem taşır. Tanı genellikle aşağıdaki yöntemlerle konulur:

• Fizik Muayene: Doktor, nabızları kontrol eder, kan basıncını ölçer ve diğer fiziksel belirtileri değerlendirir.
• Transözofageal Ekokardiyografi (TEE): Yemek borusundan sokulan bir prob yardımıyla kalbin ve aortun detaylı görüntüleri elde edilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Anjiyografi: Damarlara kontrast madde verilerek aortun ve dallarının detaylı görüntüleri alınır.
• Manyetik Rezonans (MR) Anjiyografi: Radyasyon içermeyen bir görüntüleme yöntemidir ve aortun detaylı görüntülerini sağlar.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini ölçer, ancak doğrudan aort yırtılmasını göstermez, diğer kalp sorunlarını dışlamak için kullanılabilir.

Aort Yırtılması Nasıl Tedavi Edilir?

Aort yırtılmasının tedavisi, yırtığın yerine, büyüklüğüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Temel tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaç Tedavisi: Özellikle Tip B aort diseksiyonunda (yırtığın aortun inen kısmında olduğu durumlar) kan basıncını düşürmek, kalp atış hızını yavaşlatmak ve aort duvarına olan stresi azaltmak için ilaçlar (beta blokerler, sodyum nitroprussid gibi) kullanılabilir. Ancak ilaç tedavisi yırtığı onarmaz, sadece ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olur.
• Cerrahi Tedavi: Tip A aort diseksiyonunda (yırtığın aortun çıkan kısmında olduğu durumlar) ve bazı Tip B diseksiyonlarında (komplikasyon geliştiğinde) acil cerrahi müdahale gereklidir. Ameliyatta yırtılmış olan aort bölümü çıkarılır ve yerine sentetik bir greft (damar yaması) yerleştirilir. Ayrıca aort kapakçığı hasar görmüşse onarılabilir veya değiştirilebilir.
• Endovasküler Onarım (EVAR): Bazı uygun vakalarda, kasıktan küçük kesilerle girilerek aort içine stent greft adı verilen özel bir cihaz yerleştirilir. Bu yöntem, açık cerrahiye göre daha az invazivdir ve iyileşme süresi daha kısadır. Ancak her hasta için uygun olmayabilir.

Aort Yırtılması Ölümcül Müdür?

Evet, aort yırtılması oldukça ölümcül bir durumdur. Tedavi edilmediği takdirde, yırtığın ilerlemesi ve aortun tamamen patlaması (rüptür) sonucu ölüm riski çok yüksektir. Acil ve uygun tedavi ile hayatta kalma şansı artar, ancak özellikle Tip A diseksiyonlarında mortalite oranı hala yüksektir. Tedavi sonrası uzun dönemde de aortla ilgili sorunlar yaşanabilir ve düzenli takip önemlidir.